Νεοφιλελεύθερο τόξο και Ακροδεξιά. Τα δύο πρόσωπα της αστικής στρατηγικής

Νεοφιλελεύθερο τόξο και Ακροδεξιά. Τα δύο πρόσωπα της αστικής στρατηγικής

1. Νεοφιλελεύθερος αυταρχισμός και απολυταρχική προπαγάνδα

Ο λόγος του πρωθυπουργού στις 7/9/2024 στην 88η ΔΕΘ στη Θεσσαλονίκη, όπως και η συνέντευξη τύπου που παραχώρησε την επόμενη μέρα, κατέστησαν σαφές περισσότερο ίσως από κάθε άλλη φορά ότι η κυβερνητική προπαγάνδα δεν έχει σήμερα ανάγκη να επιδεικνύει το «φιλολαϊκό της πρόσωπο» προτάσσοντας «παροχές» και μέτρα αναδιανομής εισοδήματος υπέρ των εργαζομένων, των συνταξιούχων, των ανέργων, κλπ. Της αρκεί να προτάσσει τον αυταρχισμό της νεοφιλελεύθερης τάξης πραγμάτων που μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: «Προσαρμοστείτε στη λογική που έχει ως προτεραιότητα τα κέρδη του κεφαλαίου και υπακούτε στις κρατικές επιταγές. Είναι ατομική σας ευθύνη να επιβιώσετε και να προοδεύσετε. Αν πειθαρχήσετε, το 2027 θα ζείτε καλύτερα».

Χαρακτηριστικά, υπερασπιζόμενος το πλαίσιο δημοσιονομικής λιτότητας που ανανέωσαν πρόσφατα οι θεσμοί της ΕΕ, διακήρυξε «με πυγμή»: «οκτώ κράτη, ανάμεσά τους μεγάλες οικονομίες όπως η Ιταλία και η Γαλλία, έχουν ήδη τεθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε καθεστώς εποπτείας για υπέρβαση δαπανών. Κάτι τέτοιο προσωπικά δεν θα το επιτρέψω να συμβεί στην Ελλάδα και αυτό είναι και το σαφές μήνυμα προς τους θεσμούς και προς τους διεθνείς επενδυτές». 1

Παράλληλα, η απόπειρα συγκρότησης συναίνεσης με βάση τον αυταρχισμό, συμπληρώνεται από την προβολή εικόνων που διαστρεβλώνουν πλήρως την πραγματικότητα. Μερικά παραδείγματα:

* Ενώ η αποψίλωση των υπηρεσιών δασοπροστασίας και πυροπροστασίας έχει τα τελευταία οκτώ χρόνια οδηγήσει στον αφανισμό του 37% των δασών της Αττικής, 2 με τη φετινή φωτιά στην Αττική να αφήνει ανυπολόγιστες καταστροφές που έρχονται να προστεθούν στις τεράστιες καταστροφές των προηγούμενων ετών (ιδίως του 2021 με τον αφανισμό 500 χιλιάδων στρεμμάτων δασικής έκτασης στη Βόρειο Εύβοια, και άλλων 800 περίπου χιλιάδων στις υπώρειες της Πάρνηθας, την Αρχαία Ολυμπία, τα Βίλια, τον Έβρο, κλπ.), ο Μητσοτάκης διακηρύσσει ότι η κυβέρνησή του κόπτεται για την «προστασία του απαράμιλλου φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της χώρας μας. Άλλωστε, αυτό είναι τελικά και το μεγάλο μας συγκριτικό πλεονέκτημα».(!) Και αυτό ενώ η προσπάθειά του να στήσει «φιέστα» πάνω στα καμμένα της ΒΑ Αττικής συνάντησε τις μαζικές αποδοκιμασίες των κατοίκων. 3

* Ενώ ο πληθωρισμός τρέχει με 2,7% και η εκτιμώμενη μεγέθυνση του ΑΕΠ φτάνει στο 2,3%, ο Μητσοτάκης υπόσχεται: «από την 1η Ιανουαρίου του 2025 αυξάνονται εκ νέου περισσότερες από 2 εκατομμύρια συντάξεις, με βάση τον πληθωρισμό και το ΑΕΠ, από 2,2% ως 2,5%» (η έμφαση προστέθηκε).

* Ενώ η κατάρρευση του ΕΣΥ συνεχίζεται με τον Υπουργό Υγείας να θεωρεί φυσικό τον θάνατο τουρίστριας δίπλα σε κλειστό Κέντρο Υγείας («από τη στιγμή που η τουρίστρια έπαθε ανακοπή μέσα στο Σαββατοκύριακο… δεν είχε πολλές ελπίδες να βρει γιατρό» 4)· ενώ παράλληλα οι μικτές αμοιβές των Ελλήνων γιατρών του ΕΣΥ παραμένουν τόσο χαμηλές, σχεδόν το ένα τέταρτο των αντίστοιχων αμοιβών των γιατρών του ΕΣΥ στη Γερμανία και το μισό των γιατρών του ΕΣΥ στην Ισπανία, ώστε ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος να σχεδιάζει προσφυγή στα ευρωπαϊκά όργανα, 5 ο Μητσοτάκης αυτοθαυμάζεται δηλώνοντας: «Πέρυσι δεσμεύτηκα, παρά τις δημοσιονομικές δυσκολίες, ότι θα στηριχθεί το εισόδημα των γιατρών του ΕΣΥ. Και, ανάμεσα στα άλλα, αυξήσαμε το ποσό των εφημεριών τους κατά 20% […] Στο εξής, λοιπόν, και ανταποκρινόμενοι σε ένα πάγιο αίτημα των γιατρών του ΕΣΥ, η αμοιβή των εφημεριών στο ΕΣΥ θα φορολογείται αυτοτελώς με συντελεστή 22%, κάτι που θα αυξήσει μεσοσταθμικά τις αποδοχές των γιατρών 130 ευρώ, ενίοτε και περισσότερο». Για τους/ις δε νοσοκόμους/ες, διασώστες/ριες δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να κάνει κάποια ανάλογη εξαγγελία μηδαμινής (ή εικονικής) αύξησης. Ούτε κάποια αναφορά επίσης στη διάλυση των δομών δημόσιας ψυχικής υγείας και απεξάρτησης, 6 ούτε βέβαια για την αύξηση του κόστους των φαρμάκων, καθώς πλέον δεν θα επιτρέπεται η συνταγογράφησή τους χωρίς προηγούμενες διαγνωστικές εξετάσεις. 7

Η άνεση της κυβέρνησης να διακηρύσσει απροκάλυπτα ως «διέξοδο για τη χώρα» αυτό το μίγμα αυταρχισμού και συμπίεσης των εργατικών-λαϊκών εισοδημάτων και του κοινωνικού κράτους υπέρ των κερδών, δεν απορρέει απλώς από την αποδρομή ή τη δημοσκοπική στασιμότητα των κομμάτων της κεντροαριστερής αντιπολίτευσης. Αντίθετα, φαίνεται ότι η πειθάρχηση του πληθυσμού απορρέει από την αναδιάταξη των μετώπων και των συσχετισμών κατά την περίοδο 2015-2019, που έκαναν να φαίνονται ως «μονόδρομος» οι πολιτικές των μνημονίων που υιοθετήθηκαν ήδη το 2010 και που επέφεραν με τη σειρά τους την αποδρομή ή στασιμότητα των κεντροαριστερών κομμάτων, τα οποία υπηρέτησαν με συνέπεια τον «μονόδρομο» του νεοφιλελευθερισμού, «για να σώσουν τη χώρα». Για αυτό και η κυβερνητική αλαζονεία, που μας φέρνει στον νου μια διατύπωση του Βρετανού μαρξιστή Chris Harman: «Οι ιδεολογίες της άρχουσας τάξης σπάνια είναι απλά ψέματα που διαδίδονται κυνικά για να κερδίσουν τη συγκατάθεση των κυβερνωμένων. Είναι σύνολα πεποιθήσεων που δίνουν στην άρχουσα τάξη την αίσθηση της σημασίας της, καθαγιάζουν την κυριαρχία της στα δικά της μάτια καθώς και στα μάτια των άλλων και της παρέχουν την αυτοπεποίθηση ότι μπορεί να αντιμετωπίσει οποιεσδήποτε προφανείς αδυναμίες του συστήματός της». 8

Με διαφορετική διατύπωση: η άρχουσα τάξη και οι κυβερνήσεις της έχουν πλέον την άνεση να ανακαλύπτουν ξανά εκείνον τον παλιό «σιδερένιο νόμο των μισθών» του 18ου και 19ου αιώνα, που διακήρυσσε τη «νομοτέλεια» αλλά και την «αναγκαιότητα» να περιορίζονται οι εργατικοί μισθοί στο ελάχιστο όριο διαβίωσης, προς το συμφέρον της ανάπτυξης του καπιταλισμού, που παρουσιάζεται ως η «μελλοντική ευημερία της χώρας». Την οποία «ευημερία» ο Μητσοτάκης προβλέπει για το 2027, τη χρονιά των προγραμματισμένων επόμενων βουλευτικών εκλογών, «με τον μέσο μισθό, όπως έχουμε δεσμευθεί, στα 1.500 ευρώ, τον κατώτατο στα 950 ευρώ», όπως διακήρυξε. Μόνο που, ακόμα και αν οι προβλέψεις της Eurostat και της κυβέρνησης για τον (χαμηλό) πληθωρισμό επαληθευτούν, τα 950 ευρώ του 2027 αντιστοιχούν σε σημερινά 870 ευρώ. Πραγματική αύξηση ως προς τον σημερινό κατώτατο μισθό (830 ευρώ) 40 ευρώ σε τρία χρόνια. Σπουδαίο όραμα, σπουδαία υπόσχεση! Και αυτή η τρομερή αύξηση θα απαιτήσει την υποχρέωση μεγάλης μερίδας εργαζομένων σε 6η μέρα απασχόλησης, ενώ από την ημερήσια απασχόληση στη βιομηχανία δεν θα προσμετράται μία ώρα (δηλαδή μισή ώρα «προετοιμασίας» αφότου οι εργαζόμενοι εισέλθουν στον χώρο εργασίας και μισή ώρα «οργάνωσης της αποχώρησής τους»), δηλαδή επιβάλλεται ντε φάκτο το εννιάωρο! 9 Τη ίδια στιγμή, σε χώρες που ο συσχετισμός δύναμης κεφαλαίου-εργασίας είναι συγκριτικά ευνοϊκότερος για την εργασία προκρίνεται η σαραντάωρη-τετραήμερη βδομάδα. 10

Οι πολιτικές που εγκαινιάστηκαν το 2010 με το πρώτο Μνημόνιο και συνεχίζονται αδιαλείπτως από όλες τις κυβερνήσεις μέχρι σήμερα, με βασικό στόχο την αναδιανομή πλούτου και εισοδήματος από κάτω προς τα πάνω και την αποψίλωση των δημόσιων πόρων και δομών, 11 κάνουν φανερά τα αποτελέσματά τους, μεταξύ άλλων, στην πόλωση των τραπεζικών καταθέσεων. Σύμφωνα με στοιχεία του Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων, το 70,9% των τραπεζικών λογαριασμών στην Ελλάδα το 2023 έχει υπόλοιπο έως 1.000 ευρώ με μερίδιο στις συνολικές καταθέσεις μόλις 1,3%. Από την άλλη μεριά, το 0,8% των τραπεζικών λογαριασμών που έχει αποταμιεύσεις στις ελληνικές τράπεζες άνω των 100.000 ευρώ, καταλαμβάνει ως μερίδιο το 42% του συνόλου των καταθέσεων. 12

Το αστικό κράτος υπερασπίζεται αυτή τη στρατηγική του νεοφιλελεύθερου αυταρχισμού και της εξαναγκασμένης συναίνεσης-πειθάρχησης του πληθυσμού όχι μόνο με την προπαγάνδα της κυβέρνησης, των ΜΜΕ και των άλλων ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους, αλλά και με το σύνολο των κλάδων του κατασταλτικού μηχανισμού, από τη δικαιοσύνη μέχρι την ακτοφυλακή. Με τον Άρειο Πάγο να απαλλάσσει από κάθε ευθύνη την κυβέρνηση για την παρακολούθηση υπουργών, πολιτικών, δημοσιογράφων, αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων κλπ., 13 και την ακτοφυλακή να συνεχίζει το έργο της επαναπροώθησης αιτούντων άσυλο, με βία που φτάνει ακόμα και στον φόνο απροστάτευτων ανθρώπων. 14

Η στρατηγική αυτή μοιάζει ακλόνητη απλά και μόνο γιατί σ’ αυτήν εντάσσονται και τα υπόλοιπα αστικά κόμματα του κοινοβουλίου. Και λέμε «μοιάζει», για τον απλό λόγο ότι η ιστορική εξέλιξη πουθενά και ουδέποτε κρίθηκε κατά κύριο λόγο στα κοινοβούλια.

2. «Αξιωματικές αντιπολιτεύσεις»

Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο ΣΥΡΙΖΑ, τυπικά η αξιωματική αντιπολίτευση σύμφωνα με τις τελευταίες εκλογές, βρίσκεται σε μια άνευ προηγουμένου κρίση και αποδιάρθρωση, μετά την καθαίρεση στις 7/9/24 από την Κεντρική Επιτροπή του κόμματος του μέχρι τότε Προέδρου του, Στ. Κασσελάκη. Αυτό επιτρέπει στον άλλο εταίρο της Κεντροαριστεράς, το ΠΑΣΟΚ, να δηλώσει δια του απερχόμενου και εκ νέου υποψήφιου Προέδρου του, Ν. Ανδρουλάκη, στις 11/9/24 στη ΔΕΘ: «Αποτελούμε πλέον τον βασικό πυλώνα αντιπολίτευσης στη χώρα».

Ο Ν. Ανδρουλάκης αναπτύσσοντας στη ΔΕΘ τους «οκτώ στρατηγικούς στόχους» του «προοδευτικού στρατηγικού σχεδίου» του ΠΑΣΟΚ, παρουσίασε ένα πρόγραμμα-ευχολόγιο, ανάλογο με αυτά που εκφωνεί ο Μητσοτάκης, το οποίο θα εξασφαλίσει, υποτίθεται, την ανάπτυξη και τη δίκαιη κατανομή του εισοδήματος. Άλλωστε, ο ίδιος επέλεξε να κινηθεί στον καμβά (ιδεολογικό πλαίσιο) που έθεσε ο ίδιος ο Μητσοτάκης: «Ο πρωθυπουργός επιδίωξε με το πακέτο των εξαγγελιών του να αντιμετωπίσει 4 κυρίως μέτωπα: Στεγαστική κρίση, δημογραφικό, χαμηλοί μισθοί, ευάλωτα στη φτώχεια νοικοκυριά. Το δικό μας προοδευτικό σχέδιο για την πατρίδα απαντά πειστικά σε όλα αυτά τα μέτωπα,θέτοντας 8 εθνικούς στόχους».

Μοναδική ίσως διαφοροποίηση από την κυβερνητική ρητορεία για το ρόδινο μέλλον αποτέλεσε η υπόσχεση για επαναφορά της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, στο πλαίσιο πάντα της «συνεργασίας των κοινωνικών εταίρων», εργοδοτών και εργαζομένων. Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα αρκεί:

«Είναι απαραίτητη η διασφάλιση ενός βιώσιμου παραγωγικού προτύπου “Made in Greece”, με έμφαση στην εγχώρια προστιθέμενη αξία, με συνέργειες του πρωτογενούς τομέα, της μεταποίησης και βεβαίως του τουρισμού. Με ένα κράτος στρατηγείο, που επενδύει στις απαραίτητες υποδομές και βάζει κανόνες στην αγορά. Είναι ο μόνος τρόπος για να μειώσουμε το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και να επιτυγχάνουμε τα αναγκαία πρωτογενή πλεονάσματα, χωρίς όμως να αποστερούμε πόρους από την οικονομία […]». 15

Το σημερινό ΠΑΣΟΚ δεν φέρει ούτε στο ελάχιστο τις μνήμες του σοσιαλδημοκρατικού παρελθόντος του, δεν θυμάται τον «σοσιαλισμό» και την «αυτοδιαχείριση» του Ανδρέα Παπανδρέου, δεν έχει τίποτα να πει για εργατικούς, νεολαιίστικους και συνδικαλιστικούς αγώνες. Έχει να πει μόνο για μια κυβέρνηση του «κράτους δικαίου» και της «ανάπτυξης για όλους». Όπως άλλωστε η ΝΔ και ο Μητσοτάκης.

Αλλά και η άνευ προηγουμένου κρίση του ΣΥΡΙΖΑ αποκαλύπτει τη στρατηγική παγίωση του φορέα αυτού στο εσωτερικό των κυρίαρχων αστικών στρατηγικών. Άλλωστε, «κοινό μυστικό» υπήρξε, όχι μόνο για την Αριστερά και τους αριστερούς, ότι η πολιτεία και οι απόψεις του μέχρι πρότινος Προέδρου του κόμματος, Σ. Κασσελάκη, ελάχιστη σχέση είχαν με την Αριστερά, 16 ενώ όσοι κυριάρχησαν στον ΣΥΡΙΖΑ μετά τις 7/9/24 υποστηρίζουν τη στρατηγική σύγκλισης-ενοποίησης με το ΠΑΣΟΚ σε «μια μεγάλη κεντροαριστερή παράταξη», με τον Γ. Ραγκούση να ζητάει συγνώμη εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ για τις αντι-ΠΑΣΟΚ δηλώσεις Κασσελάκη. 17 Και είναι πάλι ο Γ. Ραγκούσης που προειδοποιεί το κόμμα του με άρθρο που τιτλοφορείται, «όχι σε έναν νέο δημοσιονομικό εκμαυλισμό»: «να απορριφθεί μια πολιτική ρητορική που θα έχει στον πυρήνα της μια νέα δημοσιονομική πλειοδοσία, κάποιον παλαιοκομματικού χαρακτήρα πακτωλό υποσχέσεων». 18 Όλα πρέπει να συνεχίσουν να κινούνται στην πεπατημένη της «δημοσιονομικής πειθαρχίας» που έχουν σχεδιάσει οι κυρίαρχες τάξεις των χωρών-μελών της ΕΕ, στη στρατηγική με άλλα λόγια βαθέματος της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Ακολουθώντας μάλιστα την πεπατημένη των εξαγγελιών του κόμματος από την εποχή Τσίπρα για στροφή των δημόσιων και κοινοτικών πόρων προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, κάτι που άλλωστε περιλαμβάνεται και στις προτάσεις του ΠΑΣΟΚ, ο πρόεδρος της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Παππάς, δήλωσε από τη Θεσσαλονίκη στις 14/9/24: «Καλούμε τις προοδευτικές δυνάμεις να συμπράξουν στη στήριξη νοικοκυριών και μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων»! 19

Αλλά και η Νέα Αριστερά που συγκεντρώνει στις γραμμές της την πλειοψηφία των υπουργών της νεοφιλελεύθερης μνημονιακής διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ της περιόδου 2015-2019, επιμένει στον κοινό τόπο όλων των κομμάτων του νεοφιλελεύθερου τόξου: «Το σημερινό μοντέλο ανάπτυξης που κυριαρχεί στην ελληνική οικονομία παράγει ανισότητες, φτώχεια, περιβαλλοντική υποβάθμιση και δημοσιονομικές τρύπες. Και στόχος δικός μας, δεν είναι η συντήρηση ή μια απλή διαχείρισή του, είναι η αλλαγή και η ανατροπή του», υποστήριξε ο επικεφαλής Α. Χαρίτσης, χωρίς φυσικά ο πολιτικό-ιδεολογικός ορίζοντας (του ιδίου, αλλά και της ευρύτερης «κυβερνώσας αριστεράς») να του επιτρέπει να αντιληφθεί ότι το μοντέλο που καταγγέλλει είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός, με τη διεύρυνσητων ανισοτήτων που περιγράφει να αποτελεί την κυρίαρχη ροπή εξέλιξης σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες, και αυτό που οραματίζεται είναι ένας ανεύρετος καπιταλισμός «με ανθρώπινο πρόσωπο»!

Όλες οι πολιτικές δυνάμεις του νεοφιλελεύθερου τόξου, που αρέσκονται να αυτοαποκαλούνται «δημοκρατικό τόξο», βρίσκονται σε παρακμή, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη και πέραν αυτής. Αφενός, αποστασιοποιείται μεγάλη μερίδα του πληθυσμού από το πολιτικό σύστημα και τις εκλογικές διαδικασίες, υπονομεύοντας τη «δημοκρατική νομιμοποίηση» των κυβερνήσεων. Αφετέρου, η δυσφορία που δημιουργούν στα μεσαία και φτωχά στρώματα οι μονιμοποιημένες νεοφιλελεύθερες πολιτικές οδηγούν σημαντικές μερίδες τους να οργανώνονται γύρω από τις πιο επιθετικές εκδοχές της κυρίαρχης ιδεολογίας.

Ο εγγενής σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες εθνικισμός και φυλετισμός της ιστορικά ανώτερης καταγωγής, διολισθαίνει εύκολα στον ανοιχτό ρατσισμό και την ξενοφοβία, την ισλαμοφοβία και τον χριστιανικό φονταμενταλισμό, που προπαγανδίζουν τα κόμματα της Ακροδεξιάς. Και οι δυνάμεις του νεοφιλελεύθερου τόξου, για να αποδείξουν τη «δημοκρατικότητά τους» αυτοανακηρύσσονται εγγυητές των θεσμών και των δικαιωμάτων απέναντι σε αυτή την «ακροδεξιά απειλή», την ίδια στιγμή που ενσωματώνουν οι ίδιες, με αυξανόμενους ρυθμούς, την πολιτική ατζέντα της Ακροδεξιάς.

3. Ποιον «απειλεί» η Ακροδεξιά;

Η Ακροδεξιά παρουσιάζεται από το νεοφιλελεύθερο τόξο και τα καθεστωτικά ΜΜΕ ως απειλή για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο καιρό βρίσκεται εκτός κυβέρνησης, με τα πράγματα να αλλάζουν άρδην όταν ένα ακροδεξιό κόμμα βρεθεί στην κυβέρνηση. Τότε η «απειλή» ξεχνιέται και τα πράγματα συνεχίζουν σύμφωνα με τη «δημοκρατική τάξη».

Ας θυμηθούμε το ΛΑΟΣ στην Ελλάδα που συγκυβέρνησε με την «κεντροδεξιά» ΝΔ και το «κεντροαριστερό» ΠΑΣΟΚ την περίοδο 2011-12. Όχι μόνο θεωρήθηκε τότε από τους μηχανισμούς του συστήματος ότι εντάσσεται στο «τόξο» της «δημοκρατικής ομαλότητας» (απέναντι στην «αναρχία»), αλλά αποτέλεσε δεξαμενή άντλησης στελεχών πρώτης γραμμής για τη ΝΔ.

Στην πιο πρόσφατη συγκυρία χαρακτηριστική είναι επίσης η περίπτωση της Ιταλίας. Το κόμμα «Αδελφοί της Ιταλίας» (Fratelli d’Italia) της Τζόρτζια Μελόνι, πρωθυπουργού της χώρας από τον Οκτώβριο του 2022, προέκυψε από τον ιταλικό φασισμό και νεοφασισμό. Η ίδια η Μελόνι υπήρξε στη δεκαετία του 1990 επικεφαλής της «Φοιτητικής Δράσης» και το 2002 της «Νεολαιίστικης Δράσης», οργανώσεων σχετιζόμενων με το φασιστικό κόμμα «Εθνική Συμμαχία», ενώ το νέο κόμμα, «Αδελφοί της Ιταλίας», το οποίο συν-ίδρυσε μαζί με άλλους το 2012, αποτελεί συνέχεια της «Εθνικής Συμμαχίας». Ενώ όμως η Μελόνι προεκλογικά θεωρούσε την «παράνομη μετανάστευση» σαν μια αριστερή συνωμοσία για να «εκτοπιστούν οι Ιταλοί από τους μετανάστες» (και να χαθούν οι «ιταλικές αξίες» της θρησκείας και της οικογένειας), 20 ως πρωθυπουργός αναγνώρισε ότι «η Ιταλία χρειάζεται μετανάστες». 21 Και όσο για την πρότασή της για δημιουργία στρατοπέδων συγκέντρωσης σε τρίτες χώρες για όσους/ες ζητούν άσυλο στην Ιταλία και την Ευρώπη, αυτό γίνεται επίσημη πολιτική της ΕΕ. 22

Σήμερα η διεθνής του νεοφιλελεύθερου τόξου έχει ξεχάσει την Ακροδεξιά στην Ιταλία, μάλιστα επαινεί τη Μελόνι για την προώθηση εκ μέρους της των «αξιών της Δύσης», 23 και εντοπίζει την «ακροδεξιά απειλή» στη Γερμανία, καθώς η χώρα αυτή βυθίζεται στην οικονομική κρίση, τα παραδοσιακά κυβερνητικά κόμματα εξασθενούν με γρήγορους ρυθμούς, ενώ τα ποσοστά του ακροδεξιού κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (Alternative für Deutschland – AfD) αυξάνονται ταχύτατα. Το AfD κατέλαβε τη δεύτερη θέση στις Ευρωεκλογές 2024 με 15,9% των ψήφων (Χριστιανοδημοκράτες 30%, Σοσιαλδημοκράτες 13,9%), ενώ στις εκλογές για την τοπική Βουλή στα ανατολικογερμανικά κρατίδια της Θουριγγίας και Σαξονίας την 1/9/24 έλαβε 32,8% και 30,6% των ψήφων αντίστοιχα, με τους χριστιανοδημοκράτες να λαμβάνουν 23,6% και 31,9%, και την κυβερνητική σοσιαλδημοκρατία (SPD) να συρρικνώνεται στο 6,1% και 7,9% αντίστοιχα, σε συνθήκες πολύ υψηλών ποσοστών συμμετοχής στις εκλογές. Στα δύο αυτά κρατίδια ήταν παραδοσιακά πολύ ισχυρή η παρουσία της Linke (Αριστεράς), που μετά τις τοπικές εκλογές του 2019 στη Θουριγγία (31% των ψήφων) συμμετείχε στην τοπική κυβέρνηση του κρατιδίου, όπου μάλιστα τη θέση του τοπικού πρωθυπουργού κατείχε ο Bodo Ramelow της Linke. Στις εκλογές του 2024 έκανε έντονη την παρουσία της η «Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ» (BSW) που αποσχίστηκε από την Linke, ουσιαστικά εκτοπίζοντάς την και οικοδομώντας ένα πολιτικό υβρίδιο με πλήθος δάνεια από διάφορα αστικά πολιτικά ρεύματα. Αξίζει να παραθέσουμε τα σχετικά εκλογικά ποσοστά: Ευρωεκλογές 2024, BSW 6,2%, Linke 2,7%· Θουριγγία, BSW 15,8% Linke 13,1%· Σαξονία BSW 11,8%, Linke 4,5%.

Στην ιδιαίτερη συγκυρία των εκλογών του 2024 στη Γερμανία, η οικονομία της χώρας έχει εισέλθει στη χειρότερη ύφεση της ιστορίας της εδώ και δεκαετίες, μετά από πολλά χρόνια σταθερής, καίτοι χαμηλής, μεγέθυνσης, χωρίς η ύφεση αυτή να αφορά μέχρι στιγμής και τις άλλες μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες. Ως αιτίες της κρίσης αναφέρονται η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους της γερμανικής βιομηχανίας λόγω του πολέμου με τη Ρωσία, καθώς εξανεμίστηκε το μέχρι τότε συγκριτικό πλεονέκτημα του φτηνού ρωσικού φυσικού αερίου, ο υψηλός πληθωρισμός που εκτίναξε το κόστος ζωής μειώνοντας τους πραγματικούς μισθούς σε ένα περιβάλλον πολιτικών λιτότητας (που νομιμοποιείται από το συνταγματικό φρένο χρέους), η πράσινη μετάβαση που αυξάνει το κόστος των προϊόντων σε βασικούς τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, ο χάλυβας και τα χημικά και η μετατροπή της Κίνας, ενός από τους σημαντικότερους μέχρι τώρα καταναλωτές γερμανικών αυτοκινήτων, σε δυναμικό παραγωγό και εξαγωγέα ηλεκτρικών οχημάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο όμιλος Volkswagen (που ελέγχει επίσης τις εταιρίες Audi, Porsche, Seat, Škoda κ.ά.), πουλάει πλέον 500 χιλιάδες λιγότερα αυτοκίνητα ετησίως σε σύγκριση με την προ πανδημίας περίοδο, και σχεδιάζει να κλείσει εργοστάσιά του στη Γερμανία. Κλείσιμο εργοστασίου του ομίλου στη Γερμανία συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία του, ενώ και εκτός Γερμανίας δεν είχε συμβεί κάτι ανάλογο τα τελευταία 40 χρόνια. 24

Σε πολιτικό επίπεδο, υπό την «προοδευτική» κυβέρνηση σοσιαλδημοκρατών, πρασίνων και ελεύθερων δημοκρατών, η Γερμανία ακολουθεί πολιτικές αστυνομικού κράτους απέναντι σε οποιονδήποτε αντιτίθεται στην ισραηλινή πολιτική γενοκτονίας του πληθυσμού της Γάζας (θεωρώντας κάθε εκδήλωση αλληλεγγύης στον παλαιστινιακό λαό, ακόμα και το να φοράει κάποια/ος την παλαιστινιακή κεφίγιε, «αντισημιτισμό»). 25 Την ίδια στιγμή οι ειρηνικές διαδηλώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος που παρακωλύουν συγκοινωνίες διώκονται με την αντιτρομοκρατική νομοθεσία για «σύσταση εγκληματικής οργάνωσης», ενώ ο καγκελάριος Σολτς παρομοιάζει τους ακτιβιστές για την προστασία του περιβάλλοντος με τους Ναζί. 26

Σε αυτό το κλίμα νεοφιλελεύθερου αυταρχισμού και απολυταρχικής προπαγάνδας που κυριαρχεί στη Γερμανία, όπου σχεδόν κάθε κινητοποίηση ενάντια στις παγιωμένες κρατικές πολιτικές ταυτίζεται με τον «ναζισμό», το κυρίαρχο πολιτικό και μιντιακό σύστημα «ανησυχεί» για την άνοδο του ακροδεξιού AfD, προτάσσοντας κυρίως τα ξενοφοβικά-ισλαμοφοβικά χαρακτηριστικά του τελευταίου, όπως και τον «σκεπτικισμό» του απέναντι στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Άλλωστε, αναφορικά με την οικονομική πολιτική, το AfD είναι υπέρ της «απελευθερωμένης αγοράς» στον ίδιο βαθμό που είναι τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού αλλά και η χριστιανοδημοκρατική αντιπολίτευση. 27

Το AfD δεν αμφισβητεί τον σκληρό πυρήνα του οικονομικο-κοινωνικού στάτους κβο. Προσπαθεί όμως να σπρώξει τα πράγματα προς τα δεξιά: Για παράδειγμα, κάνει ό,τι μπορεί για να περιορίσει, βάζοντας εμπόδια και κόβοντας, με βάση το φορολογικό δίκαιο, τα κονδύλια σε οργανισμούς και προγράμματα κατά του ρατσισμού και της Ακροδεξιάς (με επιχείρημα ότι «δεν είναι πολιτικά ουδέτερα»), προγράμματα που όσο και αν παραμένουν απλώς στην επιφάνεια, προσέφεραν έργο τα τελευταία 20 χρόνια. Διότι το AfD δεν έχει απλώς κάποια ψηλά ποσοστά που του επιτρέπουν να ελπίζει ότι στις επόμενες βουλευτικές εκλογές θα είναι αξιωματική αντιπολίτευση. Υπάρχει ήδη μέσα στους θεσμούς, στους δικαστές, στη διοίκηση, στην οικονομία κ.ο.κ., επηρεάζοντας ποικιλοτρόπως τη Διοίκηση και τη «δημοκρατική κοινή γνώμη».

Μάλιστα, με αφορμή τη θέση της Σάρας Βάγκενκνεχτ ότι πρέπει να υπάρξει έλεγχος των μεταναστευτικών ροών προς τη Γερμανία, με το επιχείρημα ότι οι υπηρεσίες υποδοχής και κοινωνικής συνδρομής παραμένουν αναντίστοιχες προς τα δύο εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες που δέχθηκε η Γερμανία μετά τους πολέμους σε Συρία και Ουκρανία, 28 ο νέος πολιτικός σχηματισμός της Αριστεράς, η BSW, παραλληλίζεται από το μιντιακό κατεστημένο με το ακροδεξιό AfD, με πρόσθετα επιχειρήματα ότι και τα δύο κόμματα επικρίνουν τον διογκωμένο ρόλο της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος (αντίστοιχης της ΚΥΠ) και προκρίνουν μια διπλωματική λύση στο ουκρανικό ζήτημα 29 (την ίδια στιγμή που το μεν AfD πλειοδοτεί υπέρ του ΝΑΤΟ και της στρατιωτικοποίησης της Γερμανίας, ενώ η BSW υιοθετεί τις ριζικά αντίθετες θέσεις).

Στην πραγματικότητα η «Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ» πολιτεύεται με βάση ένα ιδεολογικό πλαίσιο που σε καίρια ζητήματα θυμίζει περισσότερο τα κομμουνιστικά και άλλα αριστερά κόμματα της Ευρώπης κατά τις δεκαετίες του 1970 και 1980: Ενάντια στα μονοπώλια, τις πολυεθνικές, το ΝΑΤΟ, τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό και τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, αλλά χωρίς αναφορά στην ανατροπή του καπιταλισμού και στον αντικαπιταλισμό, υπέρ της εθνικής οικονομίας με έμφαση στα κοινά υποτιθέμενα συμφέροντα μικρομεσαίων επιχειρήσεων και εργαζομένων, για αυτόκεντρη ανάπτυξη της χώρας. Η Βάγκενκνεχτ θα υποστηρίξει χαρακτηριστικά: «Αυτό που έχει σημασία στη Γερμανία είναι η Mittelstand, το ισχυρό μπλοκ των μικρότερων επιχειρήσεων που μπορούν να τοποθετηθούν απέναντι στις μεγάλες εταιρίες. Αυτή η αντίθεση είναι εξίσου σημαντική με την πόλωση ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία». 30 Και σε μια συνέντευξη με τη δημοσιογράφο Caren Miosga στη δημόσια, εθνικής εμβέλειας, τηλεόραση ARD, εξηγώντας τη θέση της να μην συμμετάσχει στον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού στη Θουριγγία αν η κυβέρνηση αυτή δεν καταδικάσει την εγκατάσταση αμερικανικών επιθετικών πυραύλων σε γερμανικό έδαφος, υποστήριξε: «Ο καγκελάριος Σόλτς είναι υποτελής των ΗΠΑ και υπηρέτης των συμφερόντων της Ουάσιγκτον». 31 Δεν πρόκειται λοιπόν για εκδοχή της Ακροδεξιάς, αλλά ούτε και μιας Αριστεράς με πυρήνα τα ταξικά συμφέροντα της εργατικής τάξης και των εν γένει «από κάτω», στην προοπτική οργάνωσής τους ενάντια στον υπαρκτό καπιταλισμό, όσο κι αν προωθεί μια οξεία κριτική προς το εγκαθιδρυμένο σύστημα του αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού.

Και ενώ ήταν ακόμα νωπά τα επιχειρήματα που θεωρούσαν επαρκή απόδειξη ακροδεξιάς τοποθέτησης την αποδοχή αυστηρότερων μορφών ελέγχου των μεταναστευτικών ροών, η «προοδευτική» κυβέρνηση του σοσιαλδημοκράτη Σολτς υιοθέτησε σχεδόν αυτούσια την επίσημη ατζέντα και ισλαμοφοβική ρητορεία του AfD: Αρχής γενομένης από τις 16 Σεπτεμβρίου, η Γερμανία επέβαλε μονομερώς κλείσιμο των συνόρων, για έξι μήνες, και στα εννέα σύνορά της με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι εισερχόμενοι ξένοι υπήκοοι ελέγχονται σύμφωνα με ασαφή κριτήρια και οι αιτούντες άσυλο επαναπροωθούνται στις χώρες πρώτης εισόδου στην ΕΕ. Σύμφωνα με τη Γερμανίδα υπουργό εσωτερικών Nancy Fraser, τα νέα μέτρα «θα προστατέψουν [τη Γερμανία] από τους οξυμένους κινδύνους που τίθενται από την ισλαμιστική τρομοκρατία και το σοβαρό έγκλημα». 32

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το αυτοαποκαλούμενο «δημοκρατικό τόξο» υιοθετεί όλο και περισσότερο τις πολιτικές της Ακροδεξιάς, την οποία υποτίθεται ότι αντιμάχεται. Η Ακροδεξιά δεν είναι παρά μια συμπληρωματική στρατηγική προς την κυρίαρχη («κεντροδεξιά» ή «κεντροαριστερή») μορφή νεοφιλελεύθερου αυταρχισμού. Όλες οι εκδοχές αστικής διακυβέρνησης, που συγκλίνουν όλο και περισσότερο, απειλούν τους όρους ζωής όσων υπόκεινται στην καπιταλιστική εκμετάλλευση και τη βία του καπιταλιστικού κράτους.

Απέναντι στον νεοφιλελεύθερο αυταρχισμό, στην όποια εκδοχή του, μπορεί να αντιπαρατεθούν τα κινήματα που συγκροτούν και προτάσσουν ενάντια στις πολιτικές του κεφαλαίου τα αυτοτελή κοινωνικά συμφέροντα των εργαζομένων, της νεολαίας, των μειονοτήτων. Ο αντιφασισμός, για να είναι αποτελεσματικός, οφείλει να είναι άρρηκτα δεμένος με τον αντικαπιταλισμό.