Συντακτική Επιτροπή
Περιοδικό Θέσεις, τ.168, Editorial / www.theseis.comΌλα από χέρι καμένα;
«Αν θέλεις αν,
νίκες δωρεάν,
τότε τα παιχνίδια κέρδισέ τα.
Δεν μπαίνω στο παιχνίδι σου,
όχι δωρεάν».
Κώστας Τριπολίτης, «Πρωταθλητής».
Δίσκος Όλα από χέρι καμένα, μουσική Θάνος Μικρούτσικος.
1. Ευρωεκλογές 2024, ψήφοι και ποσοστά
Οι Ευρωεκλογές από τις οποίες εκλέγονται τα 720 μέλη του Ευρωκοινοβουλίου, περιγράφονται συχνά ως «εκλογές δεύτερης τάξης», 1 καθώς από αυτές δεν προκύπτει ούτε ο σχηματισμός κυβέρνησης, ούτε καθορίζονται οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Οι αποφάσεις της ΕΕ διαμορφώνονται κυρίως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν ή Κολλέγιο των Επιτρόπων), η οποία κατέχει αποκλειστικά το δικαίωμα να υποβάλλει προτάσεις νέας ευρωπαϊκής νομοθεσίας όπως και κατέχει επίσης εκτελεστικές αρμοδιότητες ως προς τον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό κλπ. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης το Συμβούλιο Υπουργών των κρατών-μελών της ΕΕ, που εγκρίνει κατά πρώτον τις προτάσεις της Κομισιόν, τις οποίες κατόπιν επικυρώνει, λίγο-πολύ τυπικά, το Ευρωκοινοβούλιο, ένα όργανο δυσκίνητο, που άλλωστε κατά κανόνα η πλειοψηφία των μελών του εντάσσεται σε πολιτικές ομάδες της ΕΕ αντίστοιχου προσανατολισμού με εκείνες του Συμβουλίου Υπουργών.
Αποτέλεσμα του μειωμένου σε ευρωπαϊκό επίπεδο πολιτικού ρόλου που έχουν οι ευρωεκλογές, είναι το να λειτουργούν στην ουσία ως ιδιόμορφες εθνικές εκλογές, οι οποίες αν και δεν διαμορφώνουν άμεσα το πολιτικό σκηνικό, εντούτοις το επηρεάζουν έμμεσα, καθώς αποτυπώνουν τον πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων της δεδομένης στιγμής. Επιπλέον έχουν έναν εντονότερα ιδεολογικό χαρακτήρα, καθώς, όντας μια χαλαρότερη από τις εθνικές εκλογές ψήφος λόγω των περιορισμένων πολιτικών διλημμάτων που θέτουν, επιτρέπουν την ευκολότερη πριμοδότηση μικρότερων ή νέων πολιτικών κινήσεων και κομμάτων, επομένως την καθαρότερη καταγραφή ιδεολογικών τάσεων. Χαρακτηριστική για τις ευρωεκλογές του 2024 είναι η περίπτωση της Κύπρου, όπου ο Φειδίας, ένας «influencer» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του στις 22/1/2024 δηλώνοντας μεταξύ άλλων ότι δεν γνωρίζει τίποτα για την πολιτική ή την ΕΕ, αλλά μπορεί να μάθει, όπως έμαθε να χειρίζεται το Tik Tok και το Instagram, 2 εκλέχθηκε ευρωβουλευτής συγκεντρώνοντας 19,4% των ψήφων, έναντι 24,8% του ΔΗΣΥ, 21,5% του ΑΚΕΛ και 11,2% του ακροδεξιού ΕΛΑΜ.
Οι ευρωεκλογές είναι επομένως το προνομιακό πεδίο για τη διεκδίκηση ρόλου στην κεντρική πολιτική σκηνή εκ μέρους μικρών κομμάτων, ενώ σε αυτές αυξάνει η εκλογική αποχή. Στις ευρωεκλογές 2024 στην Ελλάδα η συμμετοχή έφτασε μόλις στο 41,39% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων (3,98 εκατομμύρια έναντι συμμετοχής 53,74% – 5,22 εκατομμύρια – στις βουλευτικές εκλογές του 2023 και 58,69% – 5,66 εκατομμύρια – στις ευρωεκλογές 2019), που αποτελεί ιστορικό αρνητικό ρεκόρ, καίτοι σε 10 από τις 27 χώρες μέλη της ΕΕ η συμμετοχή στις ευρωεκλογές 2024 ήταν ακόμα μικρότερη. 3
Στο ζήτημα αυτό της τεράστιας αποχής από τις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις θα επανέλθουμε. Προηγουμένως πρέπει να σημειώσουμε ότι καθοριστικό ρόλο αναφορικά με την αποχή παίζει αφενός ο χρόνος που διεξάγονται οι ευρωεκλογές συγκριτικά με τις προγραμματισμένες επόμενες βουλευτικές, και αφετέρου το αν οι ευρωεκλογές λαμβάνουν χώρα σε ένα τοπίο «δικομματισμού», δηλαδή ύπαρξης μιας αξιωματικής αντιπολίτευσης με εκλογική επιρροή δυνητικά συγκρίσιμη με εκείνην της κυβερνητικής πλειοψηφίας, που επιδιώκει να απονομιμοποιήσει την εκάστοτε κυβέρνηση μέσω της νίκης της στις ευρωεκλογές. Σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί να προκύψουν άμεσα εσωτερικές πολιτικές ανακατατάξεις, συνήθως με την προκήρυξη πρόωρων εθνικών εκλογών, όπως στην Ελλάδα το 2019, ή με την παραίτηση, το 2024, του πρωθυπουργού Αλεξάντερ Ντε Κρο στο Βέλγιο και την προκήρυξη πρόωρων βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία από τον Πρόεδρο Μακρόν. Εντούτοις, ακόμα και σε εκείνες τις περιπτώσεις που διακυβεύονται πολιτικές ανακατατάξεις από τις ευρωεκλογές, σε αυτές εμφανίζεται πάντα αυξημένη εκλογική αποχή και ενίσχυση των μικρότερων κομμάτων, ή ακόμα εμφάνιση νέων κομμάτων με αξιώσεις κοινοβουλευτικής επιβίωσης.
Χαρακτηριστικές στο πλαίσιο αυτό ήταν οι ευρωεκλογές στην Ελλάδα το 1984, σε συνθήκες ακραίας δικομματικής πόλωσης και εντονότατης πολιτικοποίησης του εκλογικού σώματος, τρία χρόνια μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981, από την οποία είχε προκύψει Βουλή τριών μόνο κομμάτων (ΠΑΣΟΚ 48,07%, ΝΔ 35,88%, ΚΚΕ 10,94%). Πριν τις ευρωεκλογές, ο ίδιος ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Καραμανλής, είχε δώσει καθαρό εθνικό πολιτικό περιεχόμενο στην αναμέτρηση, προβλέποντας την υπερίσχυση της ΝΔ, που θα του επέτρεπε, με βάση τα τότε συνταγματικά ισχύοντα, να διαπιστώσει «αναντιστοιχία» κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης και «λαϊκής βούλησης» και να προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές. 4 Καίτοι τα δύο πρώτα κόμματα συγκέντρωσαν αθροιστικά σχεδόν 80% των ψήφων (ΠΑΣΟΚ 41,58%, ΝΔ 38,05%), εντούτοις και σε αυτές τις οριακές συνθήκες η αποχή αυξήθηκε από 18,51% το 1981 σε 22,87% το 1984 και ευνοήθηκαν σαφώς τα μικρότερα κόμματα: ΚΚΕ 11,64%, ΚΚΕ(εσ.) 3,42% (από 1,35% το 1981), ενώ η πρωτοεμφανιζόμενη ακροδεξιά ΕΠΕΝ συγκέντρωσε 2,29% και εξέλεξε έναν ευρωβουλευτή. Στις βουλευτικές εκλογές του επόμενου έτους, τον Ιούνιο του 1985, η αποχή μειώθηκε στο 19,81%, ενώ τα δύο μεγάλα κόμματα αύξησαν το αθροιστικό ποσοστό τους σε βάρος των μικρότερων κομμάτων (ΠΑΣΟΚ 45,82%, ΝΔ 40,84%, ΚΚΕ 9,89%, ΚΚΕ(εσ.) 1,84%).
Στις ευρωεκλογές του 2024 δεν υφίστατο ζήτημα αμφισβήτησης της εκλογικής υπεροχής της ΝΔ. Τα επίδικα αφορούσαν την αποτύπωση της εκλογικής δύναμης της ΝΔ ως πρώτου κόμματος, την επιβεβαίωση ή μη του ότι ο ΣΥΡΙΖΑ διατηρεί τη δεύτερη θέση έναντι του ΠΑΣΟΚ και την καταγραφή της πολιτικής δύναμης των άλλων κομμάτων, όπως και των ιδεολογικών τάσεων του εκλογικού σώματος.
Το πολύ ψηλό ποσοστό αποχής ερμηνεύθηκε ως απαξίωση του πολιτικού συστήματος. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για μια απαξίωση του κοινοβουλευτισμού, αλλά για την αποδοκιμασία συγκεκριμένων κομμάτων, ή έστω την αποστασιοποίηση από αυτά: κυρίως από τη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από το ΠΑΣΟΚ. Διότι η αποχή κατανεμήθηκε άνισα στα κόμματα. Παράλληλα όμως η αποχή εκφράζει και μια αδιαφορία για τις συγκεκριμένες εκλογές, με αποτέλεσμα να γίνονται πιο δυσδιάκριτες οι όποιες υπόγειες μετατοπίσεις και δυναμικές.
Με μείωση όσων ψήφισαν σε επίπεδο επικράτειας κατά 1,24 εκατομμύρια ως προς τις βουλευτικές εκλογές του 2023 – ήτοι πτώση του αριθμού των ψηφισάντων κατά 23,8%– η ΝΔ έχασε 991 χιλιάδες ψήφους (πτώση κατά 46,81%), με το εκλογικό ποσοστό της να πέφτει από το 40,56% στο 28,31%. Είναι σαφές ότι η αποχή έπληξε κυρίως τη ΝΔ, ρευστοποιώντας την πολιτική της επιρροή, καίτοι δεν προέκυψε αξιόλογη μετατόπιση ψηφοφόρων σε άλλα κόμματα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε 337 χιλιάδες ψήφους (πτώση κατά 36,22%), με το εκλογικό ποσοστό του να μειώνεται από το 17,83% στο 14,92%, ενώ το ΠΑΣΟΚ έχασε 109 χιλιάδες ψήφους, μια πτώση κατά 17,7%, μικρότερη από την κατά 23,8% συνολική μείωση των ψηφισάντων, με αποτέλεσμα το εκλογικό ποσοστό του να αυξηθεί από το 11,84% στο 12,79%. Επίσης οι ψήφοι στο ΚΚΕ μειώθηκαν κατά 33 χιλιάδες (από 401 σε 368 χιλιάδες) ή 9,1% ως προς το 2023, και έτσι το ποσοστό του ανέβηκε από το 7,69% στο 9,25%. Απόλυτη αύξηση ψήφων (και συνεπώς και ποσοστών) κατέγραψαν τα ακροδεξιά μορφώματα «Ελληνική Λύση» και «Φωνή Λογικής», που καρπώθηκαν τις ψήφους «Σπαρτιατών» – που αποκλείστηκαν από την εκλογική διαδικασία. Συνολικά, οι ψήφοι των εννέα ακροδεξιών συνδυασμών που συμμετείχαν στις ευρωεκλογές έφτασαν στις 771 χιλιάδες (19,4% του συνόλου), έναντι 726 χιλιάδων ψήφων προς τους σχηματισμούς της Ακροδεξιάς το 2023 (13,8% του συνόλου των ψηφισάντων· αύξηση ψήφων 2023-2024 κατά 5,8%).
Στο δεδομένο σκηνικό των ευρωεκλογών εντυπωσιάζει η καθήλωση του ΜΕΡΑ25 στο 2,5% (απώλεια 29 χιλιάδων ψήφων ή 22% ως προς το 2023) και ο περιορισμός της Νέας Αριστεράς στο πενιχρό 2,45%, ενός νεοσύστατου μεν κόμματος, που όμως στηρίζεται σε μια ενδεκαμελή κοινοβουλευτική ομάδα και μέλη του αποτελούν τα περισσότερα από τα πρώην προβεβλημένα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, πρώην υπουργοί κλπ. Με όσα αναπτύξαμε για τη «χαλαρότητα» και τον «ιδεολογικό χαρακτήρα» της ψήφου των ευρωεκλογών, οι πιθανότητες να αποκτήσουν τα κόμματα αυτά κοινοβουλευτική παρουσία στο μέλλον μοιάζουν μηδαμινές.
2. Ευρωεκλογές 2024: οι απόηχοι της αποχής, οι «νικητές» και οι πολιτικές
Από όσα εκθέσαμε στην προηγούμενη ενότητα γίνεται φανερό ότι τα δύο μεγαλύτερα αστικά κόμματα αποδοκιμάστηκαν στις ευρωεκλογές, παρά τις περί του αντιθέτου δηλώσεις τους: από μεν τη ΝΔ ότι «νίκησε» διότι παρέμεινε πρώτο κόμμα, 5 από δε τον ΣΥΡΙΖΑ ότι διαψεύστηκαν οι προβλέψεις περί κατάρρευσής του και υποσκελισμού του από το ΠΑΣΟΚ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. 6 Για το ΠΑΣΟΚ αρκεί που αύξησε τα ποσοστά του. 7
Η φυγή ψηφοφόρων και από τα δύο μεγαλύτερα αστικά κόμματα είναι όπως σημειώσαμε ποσοστιαία σημαντικά ψηλότερη από το ποσοστό αύξησης της συνολικής αποχής, με τη ΝΔ να χάνει σχεδόν έναν στους δύο ψηφοφόρους της των εκλογών του 2023 και τον ΣΥΡΙΖΑ να χάνει περισσότερους από έναν στους τρεις. Σημαντική είναι και η πτώση του ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, καίτοι ποσοστιαία μικρότερη του μέσου όρου της αποχής. Για μια ακόμα φορά αποδείχθηκε ότι το ΠΑΣΟΚ δεν διαθέτει δυναμική αλλαγής του πολιτικού σκηνικού, ούτε φαίνεται ικανό για ανάληψη πρωτοβουλιών προς μια τέτοια κατεύθυνση. Όπως και στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στις ικανότητες του εκάστοτε αρχηγού (ώστε να μπορεί να θεραπευτεί με μια αλλαγή ηγεσίας), αλλά στην ενσωμάτωση των κομμάτων αυτών στο ίδιο πλαίσιο στρατηγικών πολιτικών επιλογών με τη ΝΔ, όπως έχουμε επανειλημμένα αναπτύξει στο παρελθόν, 8 και όπως έχει γίνει βίωμα σε μεγάλη μερίδα της κοινωνίας από τις κυβερνητικές τους θητείες.
Τα πενιχρά εκλογικά αποτελέσματα των δύο κομμάτων της Κεντροαριστεράς, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ, θέτουν συνεχώς το ζήτημα της «σύγκλισης του προοδευτικού χώρου». Το επιχείρημα είναι απλό: τα δύο κόμματα διατυπώνουν συγκλίνουσες πολιτικές θέσεις και στρατηγικές· αν αυτό το πρόγραμμα δεν εμπνέει, ίσως να φταίει η «διάσπαση», και ο κεντροαριστερός χώρος εμπνεύσει δια της «ενότητας», που θα προοιωνίζει ένα νέο συσχετισμό δυνάμεων στην προοπτική αναρρίχησης στην κυβερνητική εξουσία. Και μια που καθένα από τα δύο κόμματα επιδιώκει να είναι ο ηγεμόνας σε μια τέτοια πορεία, η σύγκλιση επιχειρείται με τρόπους έμμεσους.
Το «Ινστιτούτο Αλέξη Τσίπρα» που στόχος του είναι η «ανάδειξη προοδευτικών πολιτικών και λύσεων, καθώς και η συμβολή στον διάλογο ευρύτερων δημοκρατικών δυνάμεων για τη διαμόρφωση ενός μέλλοντος ειρήνης, δικαιοσύνης και βιώσιμης ανάπτυξης για όλες τις Ελληνίδες και για όλους τους Έλληνες» διοργάνωσε στις 17 και 18/6/2024 διεθνή διάσκεψη «Για την Ειρήνη και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη» στην οποία συμμετείχαν από ελληνικής πλευράς, εκτός του Α. Τσίπρα, μεταξύ άλλων οι Γιώργος Χουλιαράκης (ΤτΕ), Νίκος Βέττας (ΙΟΒΕ), Νίκος Κοτζιάς, Θεόδωρος Ρουσόπουλος και Γιώργος Παπανδρέου. 9 Και βεβαίως, στους στόχους του «Ινστιτούτου Αλέξη Τσίπρα» ενδέχεται να συνδράμει το «Center for European Progress» που σχεδιάζει να ιδρύσει στην Αθήνα και τη Νέα Υόρκη ο Στέφανος Κασσελάκης. 10
Για το ΚΚΕ, που αναπτύσσει μια σαφώς διαφορετική, ριζοσπαστική-αντικαπιταλιστική στρατηγική και πολιτική δράση, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί επίσης ότι δεν επέδειξε κάποια ουσιαστική δυναμική, εφόσον αύξησε μεν σημαντικά τα ποσοστά του, όμως ως προς τον αριθμό όσων το ψήφισαν παραμένει καθηλωμένο, με μικρή μάλιστα μείωση ως προς τις εκλογές του Ιουνίου 2023. Μια τέτοια εκτίμηση εκ πρώτης όψεως απηχεί την πραγματικότητα, εντούτοις το πρόβλημα με το ΚΚΕ είναι περισσότερο η άνιση ανάπτυξη της επιρροής του.
Σε μια συγκυρία αρνητικού ταξικού συσχετισμού δυνάμεων για την εργατική τάξη και τους φτωχούς, το ΚΚΕ αποτελεί κόμμα των μεγάλων αστικών κέντρων, τρίτη εκλογική δύναμη στην Αττική, με εντυπωσιακή παρουσία στις εργατικές-λαϊκές περιοχές και στις περιοχές όπου αναπτύχθηκαν σημαντικοί εργατικοί-κοινωνικοί αγώνες. Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποια σχετικά εκλογικά ποσοστά του ΚΚΕ σε ορισμένες από τις περιοχές αυτές: Ασπρόπυργος 22,86%, Καισαριανή 17,87%, Πετρούπολη 16,22%, Νίκαια – Ρέντης 16,12%, Ν. Ιωνία 16,01%, Κερατσίνι – Δραπετσώνα 15,2%, Κορυδαλλός 14,91%, Χαϊδάρι 14,86%, Αιγάλεω 14,63%, Περιστέρι 14,57%. Στη δε Λάρυμνα, στα χωριά της ΛΑΡΚΟ, το ΚΚΕ αναδείχθηκε πρώτη δύναμη με σχεδόν 50%. 11 Όπως πρώτη δύναμη αναδείχθηκε φέτος για μια ακόμα χρονιά η Πανσπουδαστική που υποστηρίζεται από την ΚΝΕ και το ΚΚΕ στις εκλογές των ΑΕΙ. Αντίθετα σε περιοχές όπως η Αργολίδα, η Δράμα, τα Δωδεκάνησα, ο Έβρος, η Καστοριά, η Κορινθία, η Ξάνθη, η Πέλλα, η Πιερία, η Ροδόπη, κ.ά., το εκλογικό ποσοστό του ΚΚΕ κυμαίνεται μεταξύ 4% και 7%. Το ΚΚΕ διαφέρει από τα αστικά κόμματα που δια του αρχηγού τους απευθύνονται στο «εθνικό ακροατήριο» υποσχόμενα «ανάπτυξη για όλους», «καλύτερη ζωή», «δικαιοσύνη» κλπ.
Το ΚΚΕ οικοδομεί σχέσεις με τους εργαζόμενους και τη νεολαία με βάση μια ατζέντα σύγκρουσης με την εργοδοσία και το αστικό κράτος. Η αύξηση της εκλογικής δύναμής του από 5,30% στις βουλευτικές εκλογές τον Ιούλιο του 2019 (299,6 χιλιάδες ψήφοι) σε 7,69% τον Ιούνιο του 2023 (401 χιλιάδες ψήφοι) και σε 9,25% στις ευρωεκλογές τον Ιούνιο του 2024 (368 χιλιάδες ψήφοι) δείχνει ότι το ΚΚΕ μπορεί να αυξάνει τη γείωσή του στην εργατική τάξη, τη νεολαία και ευρύτερα στα λαϊκά στρώματα.
Η άνοδος της Ακροδεξιάς σηματοδοτεί την απογοήτευση μεγάλης μερίδας συντηρητικών ψηφοφόρων, που έχουν γαλουχηθεί με τα «ιδανικά» του πατρίς-θρησκεία-οικογένεια και τον φόβο για έξωθεν απειλές και επιβουλές, από τις συγκλίνουσες πολιτικές της παραδοσιακής Δεξιάς και της Κεντροαριστεράς που εναλλάσσονταν κατά τις τελευταίες δεκαετίες στην κυβέρνηση. Αυτός είναι ο λόγος που το φαινόμενο της ακροδεξιάς στροφής έχει πάρει πανευρωπαϊκά χαρακτηριστικά με τις δύο ακροδεξιές ομάδες στο Ευρωκοινοβούλιο να έχουν εκλέξει αθροιστικά 135 ευρωβουλευτές. Συγκεκριμένα, η ομάδα «Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές», στην οποία εντάσσεται το κόμμα «Αδέλφια της Ιταλίας» της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι και η «Ελληνική Λύση» εξέλεξε 77 ευρωβουλευτές και η ομάδα «Ταυτότητα και Δημοκρατία», στην οποία εντάσσονται η «Εθνική Συσπείρωση» της Μαρίν Λεπέν και η «Εναλλακτική για τη Γερμανία», εξέλεξε 58 ευρωβουλευτές.
Η απόπειρα της ΝΔ να προσεταιριστεί το ακροδεξιό ακροατήριο δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα για την κυβέρνηση. Δεν άρκεσε για αυτό ούτε η υποψηφιότητα του Φρέντι Μπελέρι, ακροδεξιού μειονοτικού της Αλβανίας, που είχε εμπλακεί σε ένοπλη επίθεση της παρακρατικής φασιστικής οργάνωσης ΜΑΒΗ σε αλβανικό στρατόπεδο και συμμετείχε σε εκπομπές του Ν. Μιχαλολιάκου, 12 ούτε οι ακροδεξιού περιεχομένου δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων, π.χ. ότι οι γυναικοκτονίες έχουν «βιολογική βάση». 13
Όμως, παρά τις «ανησυχίες» αυτών που την εξέθρεψαν, η Ακροδεξιά δεν αποτελεί απειλή ούτε για τη «δημοκρατία» ούτε για το «ευρωπαϊκό κεκτημένο». Αντίθετα, στηρίζει τα ίδια κοινωνικά συμφέροντα με τα κόμματα του «δημοκρατικού τόξου», τις ίδιες πολιτικές αναδιανομής πλούτου και ισχύος από κάτω προς τα πάνω, ιδίως όσο η Ακροδεξιά πλησιάζει προς τη διαχείριση της κυβερνητικής εξουσίας. Ας θυμηθούμε τη συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΛΑΟΣ και τη μεταπήδηση στη ΝΔ «εξεχουσών προσωπικοτήτων» του ακροδεξιού χώρου (Μ. Βορίδης, Α. Γεωργιάδης, Θ. Πλεύρης κλπ.). Αλλά και σε διεθνές επίπεδο, αρκεί να κοιτάξουμε την αγαστή συνεργασία της Τζ. Μελόνι με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Όπως έγραφε το Politico στις 17/9/2023, «Η φον ντερ Λάιεν ευθυγραμμίζεται με τη σκληρή προσέγγιση της Ιταλίας για τη μετανάστευση». 14 Πρόκειται για την ίδια ακριβώς πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη, με τις επαναπροωθήσεις και την ωμή βία σε Έβρο, Αιγαίο και Μεσόγειο, καταργώντας στην πράξη τη Συνθήκη της Γενεύης για τους πρόσφυγες. Πολιτική που έχει μετατρέψει τα χωρικά και διεθνή ύδατα σε υγρούς τάφους χιλιάδων αδύναμων ανθρώπων, με πιο ειδεχθές το έγκλημα της Πύλου, όταν στις 14/6/2023 χάθηκαν με μιας, με εμπλοκή του ελληνικού λιμενικού, τουλάχιστον 600 αθώοι άνθρωποι, πρόσφυγες και μετανάστες. Μία μαζική εξόντωση, τεκμήριο του «πολιτισμού» της «δημοκρατικής Ευρώπης». Ένα έγκλημα το οποίο η Αριστερά και το εργατικό κίνημα δεν θα αφήσουν να ξεχαστεί, ούτε να «περάσει» χωρίς να αποδοθεί δικαιοσύνη. 15
Σε ό,τι δε αφορά την εξωτερική πολιτική της ΕΕ, τα ακροδεξιά κόμματα είναι εκείνα που υποστηρίζουν με τον μεγαλύτερο φανατισμό το κράτος-δολοφόνο του Ισραήλ και τις πολιτικές γενοκτονίας που προωθεί στη Γάζα: Στις 29/5/2024, ο ηγέτης του ακροδεξιού ισπανικού κόμματος VOX επισκέφθηκε το Ισραήλ και διαβεβαίωσε τον Νετανιάχου ότι θα αγωνιστεί για να αρθεί η αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους εκ μέρους της χώρας του. 16 Ήδη το 2017, ο Oren Hazan, στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος του Ισραήλ Likud, είχε εκφράσει τη στήριξή του προς τη Μ. Λεπέν. 17 Και βεβαίως ο Νετανιάχου υποστηρίζει αδιαλείπτως τον Τραμπ, 18 αλλά και υποστηρίζεται από τη Μελόνι και τον Όρμπαν. 19
3. Εθνοκάθαρση και γενοκτονία στην Παλαιστίνη
Στα Editorial των τευχών 166 και 167 του περιοδικού μας είχαμε επιχειρηματολογήσει εκτενώς γιατί το Ισραήλ δεν είναι σε θέση να πετύχει τους στρατιωτικούς στόχους του στη Γάζα απέναντι στα όπλα της παλαιστινιακής αντίστασης. Η εκτίμηση αυτή αποτελεί πλέον κοινό τόπο όχι μόνο των στρατιωτικών και πολιτικών αναλυτών του δυτικού τύπου, 20 αλλά και των κυβερνήσεων των κρατών της Δύσης που υποστηρίζουν το Ισραήλ. Είναι χαρακτηριστική η αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης από Ιρλανδία, Σουηδία, Μάλτα, Σλοβενία και Ισπανία τον Μάιο 2024, μεταξύ άλλων ως μέσο πίεσης για τον τερματισμό του πολέμου, η παρέμβαση του Προέδρου Μπάιντεν με ένα σχέδιο ειρήνης που είχε δεχθεί η Χαμάς (αλλά ο ίδιος παρουσίασε ως πρόταση του Ισραήλ – κάτι που αποδείχθηκε απλώς τέχνασμα), 21 η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου του ΟΗΕ (ICJ) που καλεί το Ισραήλ να σταματήσει την επίθεση στη Γάζα, 22 αλλά και η πρόταση στις 20/5/2024 του Εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου στη Χάγη (ICC), Karim Khan, για σύλληψη των ηγεσιών της Χαμάς και του Ισραήλ για εγκλήματα πολέμου. 23
Παράλληλα, οι φοιτητικές κινητοποιήσεις αρχικά σε 40 και τελικά σε 120 και πλέον Πανεπιστήμια των ΗΠΑ, που επεκτάθηκαν σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου, και που πέρα από αλληλεγγύη στον παλαιστινιακό λαό απαίτησαν ακαδημαϊκό μποϋκοτάζ σε όσα ΑΕΙ συνεργάζονται με τους παράνομους ισραηλινούς εποικισμούς της Παλαιστίνης και σταμάτημα της χρηματοδότησης εταιριών και φορέων που συνεργάζονται με τον ισραηλινό στρατό, δημιούργησαν ένα νέο κλίμα σε διεθνές επίπεδο. 24 Σημαντικό ρόλο στη διεθνή απομόνωση του Ισραήλ έπαιξαν και οι μαζικές κινητοποιήσεις που διοργανώθηκαν από προοδευτικές εβραϊκές οργανώσεις στις ΗΠΑ με σύνθημα «Όχι στο όνομά μας»! 25
Σε όλες αυτές τις κινητοποιήσεις παγκοσμίως ακούγεται το σύνθημα «όχι στη γενοκτονία των Παλαιστινίων». Μέχρι σήμερα αποφύγαμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο, θέλοντας να μην κάνουμε γενικευτικές και απλουστευτικές χρήσεις των όρων που αδυνατίζουν τη σημασία τους. Η μαζική δολοφονία αμάχων αποτελεί έγκλημα πολέμου (π.χ. εγκλήματα πολέμου αποτέλεσαν στο παρελθόν η ισοπέδωση της Δρέσδης τον Φεβρουάριο του 1945, όταν η Γερμανία είχε καταρρεύσει στρατιωτικά, με πολλές δεκάδες χιλιάδες αμάχους νεκρούς, ή ο βομβαρδισμός με ατομικές βόμβες των πόλεων Χιροσίμα και Ναγκασάκι τον Αύγουστο 1945, με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, όταν η Ιαπωνία είχε ήδη ηττηθεί στον πόλεμο· δεν ήταν όμως «γενοκτονίες», δηλαδή απόπειρα εξάλειψης του γερμανικού και ιαπωνικού λαού).
Εντούτοις είναι πλέον σαφές ότι το Ισραήλ επιχειρεί μια πολιτική εθνοκάθαρσης στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, με τη βίαιη εκδίωξη των παλαιστινιακών πληθυσμών (π.χ. στη Δυτική Όχθη) και την κατάληψη του εδάφους από «καθαρούς» Εβραίους εποικιστές και μια πολιτική γενοκτονίας, εξολόθρευσης του πληθυσμού, στη Γάζα.
Η γενοκτονία στη Γάζα δεν αφορά απλώς το έγκλημα πολέμου της μαζικής δολοφονίας αμάχων, αλλά τη στοχευμένη, βίαιη και απότομη καταστροφή των υποδομών και των όρων επιβίωσης του πληθυσμού, την απότομη και δραματική επιδείνωση των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, με προοπτική την εξόντωση της πλειοψηφίας του πληθυσμού από αιτίες διαφορετικές από τη δια των όπλων δολοφονία (σχεδόν 40 χιλιάδες νεκροί και 85 χιλιάδες τραυματίες, εκ των οποίων άνω του 50% είναι γυναίκες και παιδιά). 26
Ο ισραηλινός στρατός έχει καταστρέψει το 57% των υποδομών ύδρευσης, αποχέτευσης και υγιεινής και το 83% των γεωτρήσεων νερού στη Γάζα. Λόγω και της έλλειψης καυσίμων, η ικανότητα παραγωγής πόσιμου νερού στη Γάζα εκτιμάται σε λιγότερο από 5% του συνήθους. Το 70% των κατοίκων πίνουν πλέον θαλασσινό ή μολυσμένο νερό. Στις πρώτες 200 μέρες του πολέμου έγιναν 443 επιθέσεις στο σύστημα υγείας της Γάζας, με αποτέλεσμα, πέρα από τους χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες να καταστραφούν 101 δομές υγείας και 106 ασθενοφόρα και να σκοτωθούν πάνω από 500 υγειονομικοί, σχεδόν 200 εργαζόμενοι του ΟΗΕ και περίπου 150 δημοσιογράφοι. Μέχρι τις 23/4/2024 είχαν καταγραφεί 674 χιλιάδες περιπτώσεις οξέων αναπνευστικών λοιμώξεων, 359 χιλιάδες διαρροϊκών συνδρόμων, και 43 χιλιάδες οξέως ίκτερου άγνωστης αιτιολογίας. 350 χιλιάδες άτομα με χρόνια νοσήματα (υψηλή αρτηριακή πίεση, νεφροπαθείς, ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, κλπ.) αλλά και καρκινοπαθείς (2.000 διαγνώσεις ετησίως) δεν έχουν καθόλου, ή έχουν εξαιρετικά περιορισμένη πρόσβαση σε φαρμακευτική περίθαλψη. 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι βρίσκονται σε επισιτιστική ανασφάλεια και 677 χιλιάδες στα πρόθυρα του λιμού, ενώ ένα στα τρία παιδιά υποσιτίζονται. 625 χιλιάδες μαθητές και φοιτητές έπαψαν να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση καθώς βομβαρδίστηκαν συστηματικά τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και σκοτώθηκαν περισσότεροι από 6.500 μαθητές/φοιτητές και 300 καθηγητές. Από τους βομβαρδισμούς κατοικιών, 500 χιλιάδες άτομα είναι πλέον άστεγα, ενώ πολλών περισσότερων οι κατοικίες έχουν υποστεί σημαντικές ζημιές. Η καταστροφή αυτή των όρων διαβίωσης του πληθυσμού κάνει όλο και πιο πιθανή την εκδήλωση χολέρας και άλλων επιδημιών. 27
Σε αυτές τις συνθήκες της μεθοδευμένης γενοκτονίας, είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη όχι μόνο η αντοχή και τα πλήγματα που εξακολουθεί να επιφέρει στον ισραηλινό στρατό η αντίσταση, 28 αλλά και το φρόνημα του παλαιστινιακού λαού που επιμένει: «Θα τα ξαναχτίσουμε ακόμα κι αν έγιναν ερείπια. Δε θα εγκαταλείψουμε τη χώρα μας»! 29 Η σθεναρή αντίσταση των Παλαιστινίων αναγνωρίζεται πλέον διεθνώς 30 και αυξάνει τη διεθνή κατακραυγή, οξύνοντας παράλληλα τις αντιθέσεις στο εσωτερικό της ισραηλινής ηγεσίας.
Η αντίσταση στην κατοχή εκεί, όπως και εδώ και παντού η αντίσταση ενάντια στο αποτρόπαιο πρόσωπο του καπιταλισμού, είναι πάντα παρούσα και μπορεί να δυναμώνει. Έτσι, όχι, δεν είναι όλα χαμένα, ακόμα και αν πολλά είναι, από τον αντίπαλο, καμένα!
ΥΓ. Στις τελετές για τον εορτασμό της φετινής 80 ής επετείου της συμμαχικής απόβασης στη Νορμανδία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επίσημος προσκεκλημένος ήταν ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Β. Ζελένσκι. Η δημοκρατική Δύση δεν θυμάται πλέον τη διαβόητη 14 η μεραρχία γρεναδιέρων των Waffen-SS που συγκροτήθηκε το 1943 από Ουκρανούς εθελοντές και πολέμησε στο πλευρό του Χίτλερ. Ούτε τους σύγχρονους οπαδούς τους στη σημερινή Ουκρανία.
1 https://www.mavris.gr/8742/gr-eur-ele-2024/
2 Όταν όμως ο Φειδίας ρωτήθηκε για το Κυπριακό, πρόβαλε την «απορριπτική» (ως προς την προοπτική της Δικοινοτικής-Διζωνικής Ομοσπονδίας) θέση της άκρας Δεξιάς: «Χρειάζεται να κάνουμε λίγο focus στα internal προβλήματά μας, να γίνουμε μια χώρα όπως το Ισραήλ, το Ντουμπάι, πολλά δυνατή, πολλά πλούσια, πολλά να ευημερούμε, και σιγά σιγά να έχουμε leverage power στο τραπέζι των συνομιλιών και να μας παρακαλούν κείνοι [οι Τούρκοι] να το λύσωσι […] να γίνομε εμείς υπερδύναμη ως Κύπρος και να θέλουν κείνοι να το λύσωσι» (https://x.com/commentaryjho/status/1791889586760650798?s=43&t=32dK3l9apX93fNAnxhgyRQ).
3 https://search.app/mEHea8T2XfxR82ndA · στην ΕΕ ως σύνολο, το ποσοστό συμμετοχής στις ευρωεκλογές 2024 ήταν 51%.
4 https://www.news247.gr/ekloges/evroekloges-1984-i-apoliti-retrospektiva-afises-pano-kai-eklogikes-istories/
5 «Πολλοί που δεν μας ψήφισαν δεν πήγαν αλλού, έμειναν σπίτι τους […] αποδοκιμάστηκε η αντιπολίτευση των λεφτόδεντρων», Μητσοτάκης 11/6/2024. Για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, ο Μητσοτάκης κατέφυγε σε έναν ανούσιο κυβερνητικό ανασχηματισμό, υποσχόμενος την «επιτάχυνση» της ίδιας πολιτικής.
6 «Καταφέραμε να μειώσουμε τη διαφορά από το 23% στο 13%», Κασσελάκης 11/6/2024.
7 «Αυξήσαμε σταθερά τα ποσοστά μας […] Σπάσαμε τη γαλάζια κυριαρχία στον χάρτη, πρασινίζοντας δύο νομούς της Κρήτης», Ανδρουλάκης 11/6/2024.
8 Βλ. Το Editorial του τ. 164, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2023: http://theseis.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1726:edit164&catid=191&Itemid=113
9 https://www.efsyn.gr/politiki/435384_ranteboy-pollon-asteron-ekleise-institoyto-alexi-tsipra
10 https://www.naftemporiki.gr/politics/1685180/o-polemos-ton-institoyton-apo-tsipra-kasselaki/
11 https://search.app/Yt6afrmMwudtUdAu7
12 https://www.efsyn.gr/politiki/391648_o-agnostos-frenti-mpeleris
13 https://m.902.gr/eidisi/voyli/363178/o-yfypoyrgos-ygeias-ehei-kanei-ton-skotadismo-epistimi-video
14 https://www.politico.eu/article/von-der-leyen-aligns-with-italys-tough-approach-to-migration/
15 https://www.902.gr/eidisi/politiki/364832/egklima-stin-pylo-den-tha-xehastei-kke-tha-synehisei-na-apokalyptei-tin-adiki · https://prin.gr/2024/06/σωματείο-αττικόν-κάλεσμα-στη-διαδήλω/·https://www.902.gr/eidisi/politiki/366759/ekdilosi-stis-14-ioyni-gia-ti-symplirosi-enos-hronoy-apo-tin-tragodia-toy · http://ergasianet.gr/2024/06/13/serete-na-timorithei-i-kyvernisi-kai-i-frontex-gia-to-egklima-tis-pylou/
16 https://www.theolivepress.es/spain-news/2024/05/29/spains-far-right-vox-leader-visits-israel-santiago-abascal-vows-to-undo-pedro-sanchezs-recognition-of-palestine-in-surprise-meeting-with-benjamin-netanyahu/
17 https://aurora-israel.co.il/de/legislador-israeli-declaro-su-apoyo-a-marine-le-pen/
18 https://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/israel-und-usa-netanjahus-schlacht-fuer-donald-trump-19600380.html
https://www.focus.de/experts/usa-wahl-2024-warum-netanjahu-gut-mit-trump-auskommt_id_259708703.html
19 https://www.agenzianova.com/de/news/Meloni-ist-der-Meinung%2C-dass-Netanjahu-Italien-ist-und-an-der-Seite-des-israelischen-Volkes-steht/ https://taz.de/Israelisch-ungarische-Freundschaft/!5946751/
20 Ο εβραϊκής καταγωγής διάσημος Αμερικανός δημοσιογράφος Γκίντεον Ράχμαν έγραψε χαρακτηριστικά στους Financial Times στις 21/5/2024 ότι το Ισραήλ «μετατρέπεται σε κράτος παρία» https://www.euro2day.gr/ftcom/ftcom_gr/article-ft-gr/2245873/rahman-h-sfaliara-sto-israhl-kai-to-stoihhma-gia-t.html · βλ. επίσης: https://eksegersi.gr/diethni/dekatreis-deiktes-oti-o-polemos-toy-israil-sti-gaza-diexagetai-se-daneiko-chrono/ · https://search.app/iop23U2ZufFpHc529
21 https://amp.cnn.com/cnn/2024/05/31/politics/biden-middle-east-remarks · https://eksegersi.gr/diethni/akloniti-kai-stis-diapragmateyseis-i-palaistiniaki-antistasi/
22 https://gr.euronews.com/2024/05/24/gaza-dikasthrio-diethnes-dietaxe-israhl-stamathsei-epithesh-rafa
23 https://www.bbc.com/news/articles/c3ggpe3qj6wo
24 https://www.euro2day.gr/news/world/article/2243889/aplonetai-ston-planhth-to-antipolemiko-foithtiko-k.html · https://www.902.gr/eidisi/kosmos/363460/syzitisi-toy-902gr-me-panepistimiako-apo-panepistimio-tis-pensylvania
25 https://eksegersi.gr/diethni/not-in-our-names/
26 Τα στοιχεία που ακολουθούν αντλούνται από την ημερίδα «Εμπόλεμες συρράξεις και δημόσια υγεία: η περίπτωση του πολέμου στη Γάζα», που διοργανώθηκε από το Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγεία ς, του ΑΠΘ (Ηλίας Κονδύλης, Αλέξης Μπένος, Εύα Ανθρωπάκη, Εύα Βαλαβάνη, Άννα Δασκαλάκη, Νάσια Παλάντζα, Παναγιώτης Παρασκευόπουλος, Κάρολος Πούχνερ), και τεκμηριώνονται με βάση ανακοινώσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, της UNRA και άλλων διεθνών Οργανισμών.
27 https://www.efsyn.gr/kosmos/mesi-anatoli/435654_kampanaki-gia-epikratisi-holeras-sti-gaza
28 https://eksegersi.gr/diethni/na-giati-vathainei-i-krisi-stoys-kolpoys-tis-sionazistikis-politikis-igesias-videos/
29 https://eksegersi.gr/diethni/ayto-simainei-gaza-ayto-simainei-palaistini/
30 Χαρακτηριστικό είναι ένα σύνθημα που αναρτήθηκε στην κατασκήνωση αλληλεγγύης προς τη Γάζα στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια: «Όποιος είναι αλληλέγγυος με τα πτώματά μας αλλά όχι με τις ρουκέτες μας είναι υποκριτής και όχι ένας από εμάς – Μέχρι τη νίκη»: https://eksegersi.gr/diethni/ena-synthima-poy-ta-leei-ola/