Συντακτική Επιτροπή
Περιοδικό Θέσεις, τ.167, Editorial / www.theseis.com1. Οι ατελέσφοροι πόλεμοι της «δημοκρατικής Δύσης»
Οι «πυκνές εξελίξεις» στο τρίμηνο που μεσολάβησε από την προηγούμενη έκδοση του περιοδικού ήταν απόλυτα αναμενόμενες, αν όχι ένα «έργο που έχει ξαναπαιχθεί».
Ας αρχίσουμε από τον πόλεμο στη Γάζα. Για μια ακόμα φορά ο ισραηλινός στρατός αποδεικνύεται ανίκανος να αντιμετωπίσει τα αντάρτικα (παλαιστινιακά εν προκειμένω) κινήματα· ικανός μόνο να «νικάει» (δηλαδή να εξολοθρεύσει μαζικά) αμάχους, όπως γράφαμε στο Editorial του προηγούμενου τεύχους. Ήδη οι νεκροί μεταξύ των αμάχων της Γάζας από την κτηνωδία του ισραηλινού στρατού μετά τις 27/10/23 που εισέβαλε στη Γάζα, έχουν ξεπεράσει τις 32 χιλιάδες και οι τραυματίες τις 73 χιλιάδες.
Ποιοι θυμούνται άραγε ακόμα τις αρλούμπες της ισραηλινής προπαγάνδας, που αναμετέδιδαν ευλαβικά ως «ειδήσεις» τα ελληνικά και τα άλλα δυτικά ΜΜΕ, για το επικείμενο «πλημμύρισμα» με θαλασσινό νερό από τον ισραηλινό στρατό των «στοών της Χαμάς»; Ποιοι θυμούνται ότι στόχος του Ισραήλ ήταν να εξαλείψει τη Χαμάς;
Σήμερα, 26 βδομάδες μετά την επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου 2023, ο ισραηλινός στρατός αναγκάζεται όχι μόνο να διαπραγματεύεται με αυτούς «που θα εξάλειφε», αλλά και να υποχωρεί σε αιτήματά τους, όπως το να επιτραπεί στους εκτοπισμένους της βόρειας Γάζας να επιστρέψουν στις εστίες τους. Σε ανακοίνωση του ισραηλινού στρατού στις 14/3/2024 διαβάζουμε:
«Το Ισραήλ διαμήνυσε στους μεσολαβητές ότι αν η Χαμάς συμφωνήσει θετικά στο σχέδιο του Παρισιού, το αίτημα για επιστροφή των εκτοπισμένων στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας δεν θα αποτελέσει εμπόδιο στην εφαρμογή της συμφωνίας». 1 Γίνεται, λοιπόν, φανερή η ισχύς των όπλων της αντίστασης, ενώ παράλληλα διαφαίνεται ότι το Ισραήλ δεν πρόκειται να πετύχει μέσω διαπραγματεύσεων αυτό που δεν καταφέρνει να πετύχει στο πεδίο των ένοπλων συγκρούσεων. Σε τι είδους νίκη μπορεί λοιπόν να προσδοκά η ισραηλινή κυβέρνηση;
Ήδη, η διεθνής κοινή γνώμη έχει πλήρως μεταστραφεί κατά του Ισραήλ και αυτό δεν αποτυπώνεται απλώς, όπως τρεις μήνες πριν, στις συνεχιζόμενες μαζικές διαδηλώσεις ή στις έντονες δηλώσεις επωνύμων, π.χ. κατά την τελετή απονομής των Όσκαρ στις 11/3/24, κατά της συνεχιζόμενης σφαγής στην Παλαιστίνη. Αποτυπώνεται και στη στάση των καθεστωτικών δυτικών ειδησεογραφικών οργανισμών, π.χ. στην εξάντληση του επί μήνες επαναλαμβανόμενου αφηγήματος για το πόσο αποτρόπαιη ήταν η επίθεση της Χαμάς σε ισραηλινό έδαφος στις 7/10/23. Διότι όπως είχε ήδη επισημάνει ο Καρλ Μαρξ το 1857, σχολιάζοντας την «Ινδική εξέγερση» του ιδίου έτους, η βία των καταπιεσμένων αποτελεί «συμπυκνωμένη αντανάκλαση» της βίας των καταπιεστών:
«Όσο απεχθής και αν είναι η συμπεριφορά των σπαχήδων, εντούτοις αποτελεί μόνο τη συμπυκνωμένη αντανάκλαση της συμπεριφοράς της ίδιας της Αγγλίας στην Ινδία [..]. Προς χαρακτηρισμό αυτής της κυριαρχίας αρκεί να σημειώσουμε ότι τα βασανιστήρια αποτελούσαν οργανικό θεσμό της δημοσιονομικής πολιτικής της. Στην ανθρώπινη ιστορία υπάρχει κάτι σαν ανταπόδοση: και αποτελεί κανόνα της ιστορικής ανταπόδοσης ότι τα όπλα της δεν χαλκεύονται από τον καταπιεσμένο αλλά από τον ίδιο τον καταπιεστή». 2
Και μια και, μέσω του Μαρξ, κάναμε αναφορά στα βασανιστήρια, είναι χαρακτηριστικό ότι η έκβαση του πολέμου έκανε ακόμα και το BBC να ανακαλύψει στις 12/3/24 ότι ο ισραηλινός στρατός βασανίζει παλαιστίνιους γιατρούς στα νοσοκομεία της Γάζας. 3 Ίσως στους επόμενους πέντε μήνες να ανακαλύψει κάτι και για τις δεκάδες Παλαιστινίων αμάχων που απαγάγονται από τον ισραηλινό στρατό και πεθαίνουν από τα βασανιστήρια σε ισραηλινά κρατητήρια, ή για τους αμάχους που δολοφονούνται εν ψυχρώ στη Γάζα ως «αντίποινα» για τις αυξανόμενες απώλειες που προξενεί στον ισραηλινό στρατό η παλαιστινιακή αντίσταση. 4
Όμως η πιο δραματική επιβεβαίωση της αποτυχίας του ισραηλινού κράτους «να εξαλείψει τη Χαμάς» έρχεται από τον βασικό σύμμαχο και χρηματοδότη των στρατιωτικών επιχειρήσεών του, τις ΗΠΑ. Μπροστά στο αδιέξοδο των ισραηλινών πολεμικών επιχειρήσεων, ο Πρόεδρος Μπάιντεν δήλωσε στις 10/3/24 ότι ο Νετανιάχου «βλάπτει το Ισραήλ παρά το βοηθάει». 5 Και ο ηγέτης της πλειοψηφίας των Δημοκρατικών στην αμερικανική Γερουσία, Τσακ Σούμερ [Chuck Schumer], που κατέχει το ψηλότερο πολιτειακό αξίωμα από οποιονδήποτε άλλον Αμερικανοεβραίο στην ιστορία των ΗΠΑ, από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Ισραήλ στο αμερικανικό Κογκρέσο, υποστήριξε στις 14/3/24 ότι «ο πρωθυπουργός Νετανιάχου έχει χάσει το δρόμο του, καθώς προτάσσει την πολιτική του επιβίωση έναντι των συμφερόντων του Ισραήλ […]. Το Ισραήλ δεν μπορεί να επιβιώσει αν γίνει παρίας […] πρέπει να κάνει κάποιες σοβαρές διορθώσεις πορείας». 6
Σε τέτοιο βαθμό «ελέγχει» σήμερα ο ισραηλινός στρατός τη Γάζα, που την ανθρωπιστική βοήθεια η οποία φτάνει εκεί, διανέμει στους λιμοκτονούντες αμάχους η παλαιστινιακή αστυνομία που ελέγχεται από τη Χαμάς. Αυτό που κατάφεραν οι ισραηλινοί, αφού δεν πέτυχαν να ελέγξουν τη διανομή της βοήθειας, είναι να δολοφονήσουν τον Φαϊέκ Αλ-Μαμπούχ, επικεφαλής της παλαιστινιακής αστυνομίας στη Γάζα. 7
Όμως και στον έτερο πόλεμο που χρηματοδοτούν και στηρίζουν με πολεμικό υλικό οι «δυτικές δημοκρατίες», αυτόν της Ουκρανίας, τα πράγματα δεν πηγαίνουν καθόλου καλά για αυτές. Η περίφημη «ουκρανική αντεπίθεση» που ξεκίνησε την άνοιξη του 2023 εξαντλήθηκε χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα. Ήδη τον Οκτώβριο του 2023, όταν έγινε φανερό ότι ο ουκρανικός στρατός δεν θα κατάφερνε να επιτύχει ούτε τον «ελάχιστο στόχο» του, την κατάληψη της πόλης Τοκμάκ στην επαρχία Ζαπορίζια, οι στρατιωτικοί αναλυτές διαπίστωσαν το άδοξο τέλος της «αντεπίθεσης». 8 Εξέλιξη που, βέβαια, συγκαλύφτηκε αρχικά από την πλειοψηφία των δυτικών ΜΜΕ, καθώς ο διασκεδαστής (των φόβων) της Δύσης Βολοντιμίρ Ζελένσκι συνέχισε να μιλάει για επικείμενες μεγάλες νίκες του ουκρανικού στρατού, χειροκροτούμενος από τους δυτικούς προμηθευτές πολεμικού υλικού, τα σχετιζόμενα μαζί τους δημοσιογραφικά συγκροτήματα και τις κυβερνήσεις που εκπροσωπούν τις ιμπεριαλιστικές στρατηγικές της Δύσης. 9
Καθώς με την πάροδο του χρόνου έγινε τελικά σε όλους σαφές ότι μια ουκρανική νίκη στα πεδία των μαχών συνιστά μη πραγματοποιήσιμο σενάριο, μια μερίδα ρεπουμπλικανών στο αμερικανικό Κογκρέσο αμφισβήτησε τη σκοπιμότητα του να συνεχιστεί με τους ίδιους όρους η αμερικανική βοήθεια προς την Ουκρανία.
Σε αυτή τη συγκυρία ορισμένοι αξιωματούχοι της «δημοκρατικής Ευρώπης» σκέφτηκαν ότι, τουλάχιστον, θα μπορούσαν οι Ουκρανοί να στραφούν κατά ρωσικών πολιτικών στόχων, με τη χρήση προηγμένων δυτικών όπλων. Απόρρητη συνομιλία μεταξύ ανώτατων Γερμανών αξιωματικών που υπέκλεψε και δημοσιοποίησε η Ρωσία την 1/3/24, έκανε λόγο για το ενδεχόμενο να κτυπηθεί με γερμανικούς πυραύλους η γέφυρα στο στενό του Κερτς, η οποία συνδέει την Κριμαία με τη ρωσική ενδοχώρα, χωρίς να αποκαλυφθεί η γερμανική εμπλοκή. Όταν η ρωσική αντίδραση για άμεσα αντίποινα, με πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο εμπλοκής της Γερμανίας, οδήγησε στην άμεση αναδίπλωση του Καγκελαρίου Σολτς, ο πρώην υπουργός άμυνας της Βρετανίας Μπεν Γουάλας δήλωσε: «η συμπεριφορά του Σολτς έδειξε ότι, όσον αφορά την ασφάλεια της Ευρώπης, είναι ο λάθος άνθρωπος, στη λάθος δουλειά, τη λάθος στιγμή». 10
Την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία δεν ανέτρεψε ούτε και αυτή η βαρύνουσας σημασίας επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Οδησσό στις 6/3/24. Αντίθετα, ο ρωσικός βομβαρδισμός μιας εγκατάστασης αποθήκευσης ντρόουνς του ουκρανικού στρατού στην Οδησσό τη μέρα της επίσκεψης προβλήθηκε ως «απόπειρα κατά του προέδρου Ζελένσκι», άρα και του ηρωικού Έλληνα πρωθυπουργού. 11
Τη «λύση» στο αδιέξοδο της «δημοκρατικής Δύσης» είχε βέβαια υποδείξει ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν ήδη από τις 26/2/24: Να αποσταλούν νατοϊκά στρατεύματα στην Ουκρανία! Η πρόταση δεν μας εξέπληξε, διότι είναι κατανοητό για τον εν λόγω πολιτικό να θέλει να επιδείξει πόσο «αποφασιστικά σκληρός» είναι, εν όψει ευρωεκλογών. Αξιοπερίεργο αποτελεί ότι επανέφερε την πρότασή του στις 14/3/24, παρά το γεγονός ότι την είχαν απορρίψει οι βασικοί δυτικοί ηγέτες. Ίσως ζήλεψε τον ρόλο του διασκεδαστή (των φόβων) της Δύσης που παραδοσιακά ανήκε στον Ζελένσκι. Ίσως πάλι να θέλησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από τη δήλωση του Πάπα Φραγκίσκου στις 9/3/24:
«Θεωρώ ότι είναι ισχυρότερος εκείνος που αναγνωρίζει την κατάσταση, σκέφτεται τον λαό, έχει το θάρρος να “σηκώσει λευκή σημαία”, να διαπραγματευτεί. Σήμερα μπορεί να γίνει διαπραγμάτευση, με τις ισχυρότερες διεθνείς δυνάμεις. Η λέξη διαπραγμάτευση είναι λέξη θάρρους». 12
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, «δεν πέφτουν τα κάστρα με ευχές»!
2. Στης ακρίβειας τον καιρό – ή όλα για το κεφάλαιο
Η αναδιανομή εισοδήματος από τα κάτω προς τα πάνω που απορρέει από τον ταξικό συσχετισμό δύναμης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία (και προωθούν συστηματικά τα τελευταία χρόνια τα μέτρα λιτότητας) γίνεται σήμερα έκδηλη από τον συνδυασμό πληθωρισμού και καθήλωσης των μισθών και των συντάξεων. Στην τριετία 2021-2023 η σωρευτική αύξηση τιμών στα τρόφιμα, που πλήττει τα χαμηλότερα εισοδήματα, πλησιάζει το 31%. Κατά την ίδια περίοδο η μείωση του μέσου μισθού ήταν 8,7%. 13 Ειδικότερα για το 2023, οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν κατά 0,2%, ενώ τα κέρδη αυξήθηκαν κατά 5,9%. 14 Και βεβαίως, η μείωση αυτή είναι ποσοστιαία μεγαλύτερη για τις χαμηλότερες εισοδηματικές ομάδες, που δαπανούν μεγαλύτερο μέρος του μισθού τους σε αγαθά και υπηρεσίες που πλήττονται έντονα από το πληθωρισμό (π.χ. είδη διατροφής).
Τα αποτελέσματα, ήδη ιδωμένα από το τέλος της πανδημίας, είναι η αύξηση της φτώχειας, η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής μεγάλης μερίδας του πληθυσμού, η αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Ήδη από το 2022, έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών αποτύπωσε τη ζοφερότητα της κατάστασης που βιώνει η πλειοψηφία των καταναλωτών: «Συγκρινόμενο μάλιστα το πρόβλημα των σημερινών ανατιμήσεων με παρελθούσες κρίσεις όπως η δημοσιονομική κρίση της δεκαετίας του 2010 ή η κρίση του κορονοϊού 2020-2021, το κοινό θεωρεί σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό, 64%, ότι η σημερινή κρίση είναι χειρότερη. Ακολουθεί η δημοσιονομική κρίση της δεκαετίας του 2010 με 30% και τέλος η κρίση του κορονοϊού με 6%». 15
Το έχουμε ξαναγράψει, αλλά ας το υπενθυμίσουμε για μια ακόμα φορά: Η αντίφαση κεφαλαίου – εργασίας είναι ασυμφιλίωτη. Καθώς ο μισθός, δηλαδή το βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης και της κοινωνικής πλειοψηφίας, αποτελεί το «εργασιακό κόστος» του κεφαλαίου, η καθήλωση και σχετική συμπίεσή του αποτελεί προτεραιότητα της άρχουσας τάξης και των αστικών κυβερνήσεων. Παράλληλα, η «απελευθέρωση των αγορών», η κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων, η κυριαρχία των πολυεθνικών στους κλάδους παραγωγής διατροφικών προϊόντων και τα συνακόλουθα ολιγοπωλιακά πλέγματα, διαμορφώνουν το πλαίσιο της διατροφικής κρίσης παγκοσμίως. Τα αποσπασματικά πρόστιμα σε ομίλους ή σούπερ μάρκετ και τα επιλεκτικά πλαφόν ανώτατων τιμών ελάχιστα αλλάζουν τα πράγματα. Άλλωστε η «ελευθερία των αγορών» και η ιδιωτικοποίηση-κατάργηση της κοινωνικής προστασίας κάθε μορφής αποτελεί γενική στρατηγική του αστικού κράτους, αφορά για παράδειγμα ακόμα και τη «δημόσια» υγεία, που ιδιωτικοποιείται περαιτέρω μέσω των επί πληρωμή απογευματινών χειρουργείων. Οι «ρυθμιζόμενες τιμές», όπου δεν είναι φιάσκο, αποτελούν επουσιώδη βραχύβια εξαίρεση.
Ενδεικτική της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί από την κυριαρχία της «διεθνούς του κεφαλαίου» είναι η ανάλυση που δημοσίευσε τον Μάιο του 2023 το Oakland Institute, σχετικά με την «πρωτοβουλία» του ΟΗΕ για την εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών, με στόχο, υποτίθεται, την ανάσχεση της ανατιμητικής τάσης που προκάλεσε ο πόλεμος και την καταπολέμηση της φτώχειας: «Είναι τρομακτικά απατηλό να προσποιούνται ότι στόχος τους είναι η καταπολέμηση της παγκόσμιας πείνας, όταν, με την Πρωτοβουλία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας, τα Ηνωμένα Έθνη έχουν γίνει ένας επιχειρηματικός μεσίτης για τις αγροτικές επιχειρήσεις. Τα Ηνωμένα Έθνη, κατά παράβαση των αξιών τους και των αρχών του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, υποστηρίζουν μεγάλες εταιρείες εμπορίας τροφίμων, ολιγάρχες και τους δανειστές και μετόχους τους, από κοινού με τις τράπεζες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Δύσης, για να διατηρήσουν τις εξαγωγικές δραστηριότητές τους και να αυξήσουν τα κέρδη τους παρά τη σφαγή του πολέμου». 16
Η ελληνική κυβέρνηση κινείται ακριβώς στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής του «πρώτα από όλα τα κέρδη». Το έγκλημα των Τεμπών αποτελεί το χαρακτηριστικότερο αποτέλεσμα των πολιτικών που όχι απλώς ανέχονται, αλλά ουσιαστικά ενθαρρύνουν την ασυδοσία του κεφαλαίου. Η σκανδαλώδης απόπειρα συγκάλυψης των ποινικών ευθυνών υπουργών της παρούσας και προηγούμενων κυβερνήσεων μέσα από τις «προβλεπόμενες κοινοβουλευτικές διαδικασίες», η αγνόηση του αιτήματος σχεδόν ενάμισι εκατομμυρίου πολιτών για την άρση της βουλευτικής ασυλίας των πρώην υπουργών Χ. Σπίρτζη και Κ. Καραμανλή, η προσπάθεια απαξίωσης των πρωτοβουλιών του «Συλλόγου Πληγέντων του δυστυχήματος των Τεμπών» για αποκάλυψη των λεπτομερειών του εγκλήματος και απόδοση δικαιοσύνης, θυμίζουν μια φράση του Βάλτερ Μπένγιαμιν από το ζοφερό 1940: «Μόνο εκείνος ο ιστορικός έχει το χάρισμα να πυροδοτεί τη σπίθα της ελπίδας από τα γεγονότα του παρελθόντος, ο οποίος είναι πεπεισμένος για το εξής: ότι ούτε οι νεκροί δεν θα είναι ασφαλείς από τον εχθρό, αν αυτός νικήσει. Και αυτός ο εχθρός δεν έπαψε [μέχρι τώρα] να είναι νικητής». 17
Έτσι σε θεσμικό επίπεδο εξακολουθεί να παίζεται το ίδιο έργο: Αλλεπάλληλα σκάνδαλα και σκανδαλώδης συγκάλυψή τους, κρατικός αυταρχισμός, ενορχηστρωμένη προπαγάνδα παραπληροφόρησης. Τις υποκλοπές των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων ακολούθησε η υποκλοπή των «απόρρητων» προσωπικών δεδομένων Ελλήνων του εξωτερικού και η χρησιμοποίησή τους για προπαγάνδα υπέρ του ευρωψηφοδελτίου του κυβερνώντος κόμματος. Και όταν το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε, κατά την πάγια τακτική, μας έκανε απλώς τη χάρη να «αναλάβει» τις «πολιτικές ευθύνες» κάποιο δεύτερης γραμμής στέλεχος του κυβερνητικού κόμματος!
Ακόμα και θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης – ένωσης των επιχειρηματικών ομίλων και των λόμπι, της προληπτικής καταστολής και ποινικοποίησης των κινητοποιήσεων, της αντιμεταναστευτικής και αντισυνδικαλιστικής νομοθεσίας – αναγκάστηκαν, για να σώσουν την επίφαση του «ευρωπαϊκού κράτους δικαίου», να πάρουν σαφείς αποστάσεις από την πολιτεία της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Στις 7/2/24, το Ευρωκοινοβούλιο με ψήφους 330 υπέρ (εκ των οποίων 7 από μέλη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο οποίο ανήκει η ΝΔ), 254 κατά και 26 αποχές υιοθέτησε ψήφισμα με τίτλο «Το Κοινοβούλιο ανησυχεί για πολύ σοβαρές απειλές κατά των αξιών της ΕΕ στην Ελλάδα>». Αξίζει να επισημάνουμε ότι στο ψήφισμα αποτυπώνεται μεγάλο μέρος από την αυθαίρετη, καταχρηστική και αυταρχική δεξιά πολιτεία της κυβέρνησης της ΝΔ.
Εκφράζεται «έντονη ανησυχία για το γεγονός ότι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν σωματικές απειλές και λεκτικές επιθέσεις (προερχόμενες μεταξύ άλλων και από υψηλόβαθμους πολιτικούς), παραβιάσεις της ιδιωτικής τους ζωής με κατασκοπευτικό λογισμικό και καταχρηστικές αγωγές – συμπεριλαμβανομένων αυτών που προέρχονται από ανθρώπους του περιβάλλοντος του πρωθυπουργού. Το Κοινοβούλιο εκφράζει επίσης ανησυχίες σχετικά με την ανεξαρτησία του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, τη συγκέντρωση ΜΜΕ στα χέρια ολιγαρχών και την κατανομή των κρατικών επιδοτήσεων. Το Κοινοβούλιο καταδικάζει την παράνομη εργαλειοποίηση του όρου “απειλή για την εθνική ασφάλεια” για τις απαράδεκτες υποκλοπές και την παρακολούθηση πολιτικών αντιπάλων, συμπεριλαμβανομένων μελών του ΕΚ. […] Το ψήφισμα εκφράζει ανησυχίες σχετικά με τη μεταφορά της έρευνας για το σκάνδαλο [των υποκλοπών] σε διαφορετικό εισαγγελέα και την πολιτική πίεση, τον εκφοβισμό και την παρενόχληση αξιωματούχων που επικρίνουν την κυβέρνηση. Το Κοινοβούλιο τονίζει την υπερβολική χρήση βίας από την αστυνομία και την ανεπαρκή ποιότητα των επακόλουθων ερευνών και δικαστικών αποφάσεων […]. Η μεταχείριση των μεταναστών και οι συστηματικές επαναπροωθήσεις ανησυχούν τους ευρωβουλευτές, όπως και οι επιθέσεις κατά της κοινωνίας των πολιτών, ιδίως οι εκστρατείες δυσφήμισης και η δικαστική παρενόχληση ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το Κοινοβούλιο δηλώνει ότι η κοινοβουλευτική έρευνα για την τραγωδία στα Τέμπη του Φεβρουαρίου του 2023 φαίνεται να στερείται πολιτικής αμεροληψίας και ανησυχεί για την άρνηση της κυβερνητικής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας να διεξαγάγει έρευνα για δύο πρώην υπουργούς μεταφορών, όπως ζητήθηκε από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία». 18
Αυτό που δεν μπόρεσε να διακρίνει το Ευρωκοινοβούλιο είναι ότι η « σωματικές απειλές και λεκτικές επιθέσεις» όπως και η «υπερβολική χρήση βίας» και η «δικαστική παρενόχληση» δεν αφορούν μόνο «ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», αλλά πάνω από όλα στελέχη του ταξικού συνδικαλισμού. Για να αναφέρουμε τις πιο πρόσφατες δικαστικές διώξεις, αυτές αφορούν τους Μάρκο Μπεκρή, Πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Πειραιά και του Σωματείου ΕΝΕΔΕΠ στον σταθμό εμπορευματοκιβωτίων της COSCO στο λιμάνι του Πειραιά, Αντώνη Νταλακογιώργο, Πρόεδρο της ΠΕΝΕΝ, όπως επίσης συνδικαλιστές εκπαιδευτικούς, αλλά και διοικητικούς υπαλλήλους Πανεπιστημίων. 19
3. Το εργατικό και νεολαιίστικο κίνημα απέναντι στην κοινοβουλευτική ηγεμονία της ΝΔ
Παρά όλα τα παραπάνω, η κυβέρνηση διατηρεί συνεχώς τη μεγάλη δημοσκοπική υπεροχή της απέναντι στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Αυτό είναι το αποτέλεσμα δύο βασικών συνθηκών. Αφενός, όπως σε κάθε καπιταλιστική κοινωνία, μια συντηρητική κυβέρνηση που προωθεί χωρίς ενδοιασμούς τα συμφέροντα του κεφαλαίου και διακηρύσσει διαρκώς την ανάγκη για «νόμο και τάξη», συσπειρώνει πάντα την πλειοψηφία του κόσμου της «επιχειρηματικότητας», των ανώτερων κρατικών αξιωματούχων, των «νοικοκυραίων», όσων φοβούνται την «αναταραχή», ακόμα και την «αλλαγή». Αφετέρου, τα κεντροαριστερά κόμματα, ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ, που κυβέρνησαν τις τελευταίες δεκαετίες, κινήθηκαν στο ίδιο πλαίσιο αστικών πολιτικών με αυτό της σημερινής κυβέρνησης, γεγονός που έστρεψε μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού στο να απέχει από τις εκλογικές διαδικασίες, αφού «τίποτα ουσιαστικό δεν αλλάζει».
Τα κόμματα της Κεντροαριστεράς έχουν εδώ και καιρό εγκαταλείψει την οποιαδήποτε ταξική αναφορά και γείωση και περιφέρουν ως προοδευτισμό και εναλλακτικότητα τη «δίκαιη ανάπτυξη» (πάγιο «ζητούμενο» όλων των αστικών κομμάτων συμπεριλαμβανομένης της ΝΔ) και, κυρίως, την υποστήριξη των δικαιωμάτων και αιτημάτων μη πλειοψηφικών ομάδων.
Έτσι, η απόφαση της κυβέρνησης να θεσπίσει τον γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τεκνοθεσία, ένα μέτρο που η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν τόλμησε να προωθήσει, στέρησε σε μεγάλο βαθμό το επιχείρημα της «εναλλακτικότητας» για την Κεντροαριστερά. Ουσιαστικά η Κεντροαριστερά πανηγύρισε διότι τάχθηκε υπέρ ενός κυβερνητικού νομοσχεδίου, καίτοι βέβαια το νομοσχέδιο αυτό δίχασε την ελληνική κοινωνία, καθώς κέντρισε τα συντηρητικά αντανακλαστικά μεγάλης μερίδας της: Συνακόλουθα, 51 από τους 158 βουλευτές της ΝΔ δεν ψήφισαν το νομοσχέδιο, όπως και 3 από τους 36 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και 11 από τους 32 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ.
Ο νόμος αυτός ικανοποίησε σε ένα σημαντικό βαθμό το πάγιο αίτημα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας για ισότιμη θεσμική αναγνώρισή της στην κοινωνία, που αποτελεί όρο για τη σταδιακή άμβλυνση των προκαταλήψεων και της έχθρας απέναντί της. Ανάλογοι νόμοι ισχύουν σε 36 επιπλέον χώρες, μεταξύ των οποίων η Κούβα.
Θεωρούμε έτσι λανθασμένη τη στάση του ΚΚΕ που καταψήφισε επί της αρχής, όπως και 10 από τα 15 άρθρα του νομοσχεδίου (ψηφίζοντας υπέρ στα άρθρα 4, 5, 8, 9 που αφορούν επί μέρους ζητήματα ισότητας, και «παρών» στο άρθρο 7, που αφορά τη δήλωση του ποιος γονέας θα απολαμβάνει τις γονεακές πρόνοιες). Το βασικό σκεπτικό για την αρνητική ψήφο του ΚΚΕ συμπυκνώνεται στις ακόλουθες αποφάνσεις: «Το σχέδιο νόμου δεν αφορά […] στην ανάγκη να σπάσει η κοινωνική προκατάληψη σε βάρος τους, που μπορεί να δυσκολεύει την επιλογή τους στη συμβίωση, για παράδειγμα τις δυσκολίες να νοικιάσουν σπίτι, να προσληφθούν σε δουλειά […]. Η αναγνώριση της κοινής γονικής ευθύνης ομόφυλων ζευγαριών μπορεί να προκύψει μόνο με την παράκαμψη της αντικειμενικής συμπληρωματικότητας γυναίκας – άνδρα στην αναπαραγωγή του είδους, στην τεκνοποίηση. […] Ο αποκλεισμός της ανθρώπινης – κοινωνικής μητρότητας σημαίνει ότι αφαιρείται η μητρότητα ως κατάκτηση της μακραίωνης ανάπτυξης του ανθρώπου […]. Η διαλεκτική – υλιστική προσέγγιση της σχέσης μητρότητας – πατρότητας δεν σημαίνει ούτε απόλυτο βιολογισμό, αλλά ούτε άρνηση αυτής της συμπληρωματικότητας». 20
Όμως, αν έχει νόημα η χρήση του όρου «διαλεκτική – υλιστική» τότε θα έπρεπε να δικαιολογείται το πώς οι κοινωνικοί καθορισμοί των γονεακών σχέσεων οργανώνουν σήμερα την πραγματικότητα της «μητρότητας» και «πατρότητας». Στην απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ οι μόνοι καθορισμοί που είναι παρόντες είναι οι «βιολογικοί/φυσικοί» και γίνεται απλώς επίκληση σε «υφιστάμενες κοινωνικές σχέσεις». Αλλά η επίκληση των υφιστάμενων κοινωνικών σχέσεων δεν επαρκεί για να δώσει επίφαση «διαλεκτικής τεκμηρίωσης» στη θέση του ΚΚΕ (γιατί να μην αλλάζουν αυτές οι σχέσεις;). Ακόμη περισσότερο, η διαπίστωση ότι ο «αποκλεισμός της ανθρώπινης – κοινωνικής μητρότητας σημαίνει ότι αφαιρείται η μητρότητα ως κατάκτηση της μακραίωνης ανάπτυξης του ανθρώπου» θα όφειλε να προσδιορίσει το πώς οι αντικειμενικές κοινωνικές σχέσεις και πρακτικές στον σύγχρονο καπιταλισμό προσδιορίζουν την κοινωνική πραγματικότητα της μητρότητας και της σχέσης παιδιών με γονείς, ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι μετά τον θηλασμό (που, να σημειώσουμε, μπορεί να γίνεται και από τροφούς) δεν υπάρχει κάποια «φυσική» βάση για μία συγκεκριμένη οργάνωση της μορφής της σχέσης.
Αλλά για να επιστρέψουμε στο ζήτημα της ηγεμονίας της Δεξιάς πάνω στην Κεντροαριστερά: Ακόμα και στο νομοσχέδιο για τα «μη κρατικά» Πανεπιστήμια το οποίο υπερψηφίστηκε μόνο από την κυβερνητική πλειοψηφία, το μεν ΠΑΣΟΚ συμφωνούσε επί της αρχής αλλά διαφωνούσε «επί της διαδικασίας», 21 ο δε ΣΥΡΙΖΑ, δια του Προέδρου του, τάχθηκε υπέρ της ίδρυσης «αυτοδιοικούμενων πυλώνων» (sic) «ξένων πανεπιστημιακών προγραμμάτων εντός των ελληνικών πανεπιστημίων. Έτσι θα έρθουν πανεπιστήμια με κύρος στην Ελλάδα». 22
Η ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων δίπλα στα Κολέγια που συνεργάζονται με Πανεπιστήμια του εξωτερικού αποτελεί συνέχεια αλλά και ενίσχυση των πάγιων πολιτικών του αστικού κράτους για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, που ξεδιπλώνεται από όλες τις κυβερνήσεις εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες. Άξονας της στρατηγικής αυτής είναι, όπως αναπτύξαμε στο Editorial του τ. 157 (Οκτ.-Δεκ. 2021), η υποβάθμιση των δημόσιων Πανεπιστημίων ώστε να ενταχθούν σε ένα επιχειρηματικού τύπου πλαίσιο λειτουργίας. Τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια στοχεύουν στη στροφή των πιο εύπορων κοινωνικών στρωμάτων σε μια ελεγχόμενη, ευκολότερης πρόσβασης πανεπιστημιακή εκπαίδευση, ιδιαίτερα σε εκείνες τις σχολές όπου ισχύουν ακόμα οι ισχυροί φραγμοί επιλογής, όπως οι Νομικές και οι Ιατρικές. Παράλληλα, ανοίγουν νέα πεδία κερδοφορίας στο κεφάλαιο, εφόσον η προσδοκώμενη ζήτηση για εύκολη πρόσβαση στις «δύσκολες» Σχολές αποτελεί εγγύηση για ψηλή κερδοφορία.
Όμως, επιπλέον βασικό στόχο της εξουσίας αποτελεί η εξάλειψη του φοιτητικού ριζοσπαστισμού και το να πάψουν τα Πανεπιστήμια να αποτελούν τόπους προοδευτικού προβληματισμού, φυτώρια κριτικών ιδεών και αφετηρίες κινηματικών πρακτικών. Αντίθετα με κάποιους προκατόχους της που παρουσίαζαν την ιδιωτικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απλώς ως «δημοκρατική τομή», η σημερινή κυβέρνηση δεν κρύβεται, ως προς αυτόν τον βασικό στόχο των αστικών στρατηγικών.
Ο αντιπρόεδρος της ΝΔ και υπουργός υγείας Άδωνις Γεωργιάδης δήλωσε χαρακτηριστικά: «Η βία της άκρας αριστεράς στα Πανεπιστήμια δεν είναι νορμάλ, είναι μια ζοφερή πραγματικότητα, κι ένας ακόμα από τους λόγους που η ανάγκη ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων είναι ακόμα πιο επιτακτική. Για να απαλλαγούμε από όλες αυτές τις νοοτροπίες. Με το νόμο αυτό, κάπου τελειώνει το τελευταίο άπαρτο κάστρο της άκρας αριστεράς στην Ελλάδα. Δεν τους έχει μείνει άλλο» (συνέντευξη στον Status FM, 26/1/24). 23 Αλλά και ο πρωθυπουργός έκανε σαφές ότι τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια προορίζονται κυρίως για όσες και όσους θα συμμερίζονται τα «οράματα» της κυβέρνησης: Δημιουργείται, υποστήριξε, «ένα πραγματικά ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό σύστημα που θα προσφέρει στα νέα παιδιά, στις ΟΝΝΕΔίτισσες και στους ΟΝΝΕΔίτες, στις ΔΑΠίτισσες και τους ΔΑΠίτες, γνώση, απασχόληση και ευκαιρίες να ζήσουν τη ζωή τους όπως οι ίδιοι την επιθυμούν». 24
Όμως, ο νόμος για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια δεν κατευνάζει την αναταραχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά την εντείνει. Οι πάνω από τρεις μήνες καταλήψεις των περισσότερων Σχολών που ξεκίνησαν τον Ιανουάριο, 25 η συμπαράσταση από τους καθηγητές που εκφράστηκε με τον πιο επίσημο τρόπο στο συνέδριο της ΠΟΣΔΕΠ (2-4/2/24), το τεράστιο πανελλαδικό συλλαλητήριο στις 8/3/24, 26 αλλά και τα αλλεπάλληλα προηγούμενα στις 11/1, 18/1, 8/2, 29/2, 8/3, απομόνωσαν την κυβέρνηση και τους κάθε λογής υποστηρικτές της και ακύρωσαν όλες τις προσπάθειες αστυνομικής καταστολής του κινήματος, αρχής γενομένης με την είσοδο των ΜΑΤ στο ΕΜΠ στις 15/1/24.
Το φοιτητικό κίνημα βρέθηκε δίπλα στο εργατικό κίνημα, που ήδη έχει μάθει να πετυχαίνει κάποιες νίκες, όπως η υπογραφή στις 11/1/24 διμερούς επιχειρησιακής ΣΣΕ με αυξήσεις στους μισθούς πάνω από 8% στην επιχείρηση ΕΜΕΚ, μετά από κινητοποιήσεις που στήριξε το Συνδικάτο Μετάλλου Αττικής. 27 Στην πρωτοφανή σε όγκο συγκέντρωση στο Σύνταγμα στις 28/2/24, ημέρα απεργίας που οργανώθηκε από 37 Εργατικά Κέντρα και 22 Ομοσπονδίες του ιδιωτικού τομέα (με την απουσία, βέβαια, της ΓΣΕΕ), ενώθηκε το εργατικό με το φοιτητικό κίνημα και το κίνημα για την απονομή δικαιοσύνης για το έγκλημα στα Τέμπη. 28 Κάτι ανάλογο συνέβη με τους αγρότες, που μετά 35 μέρες στα μπλόκα διαδήλωσαν στο Σύνταγμα στις 21/2/24, έχοντας συντονιστεί με αντίστοιχες αγροτικές κινητοποιήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. 29 Εργαζόμενοι και νεολαία συναντήθηκαν επίσης στο μεγάλο αντιπολεμικό συλλαλητήριο στις 15/3/24.
Παρά την ανυπαρξία αξιόπιστης αστικής αντιπολίτευσης, και παρά τις νομοθετικές πρωτοβουλίες, όπως αυτή σε σχέση με τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, που στοχεύουν να επιδείξουν ένα πιο «φιλελεύθερο» πολιτικό προφίλ, η κυβέρνηση φθείρεται διαρκώς, καθώς χάνει στη σύγκρουση με το εργατικό και νεολαιίστικο κίνημα στον δρόμο. Και ο πρωθυπουργός αυτογελοιοποιείται πλέον, όταν απειλεί, όπως στις 19/3/24, σε συνάντηση με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ότι θα καλέσει τους πρυτάνεις να διαγράφουν(!) τους ταραξίες φοιτητές. Το ανοιχτό, προς το παρόν, ερώτημα είναι αν και κατά πόσο οι κοινωνικές συγκρούσεις που πυροδοτεί η διάχυτη λαϊκή αγανάκτηση θα αποκτήσουν εκείνη τη δυναμική που θα μετατρέψει τη γελοιοποίηση σε κατάρρευση.
1 https://eksegersi.gr/diethni/88775/
2 Marx, Κ., «Η ινδική εξέγερση», σε Κείμενα από τη δεκαετία του 1850, μια ανθολογία, μετάφραση Θ. Γκιούρας, ΚΨΜ 2018: 1089.
3 https://www.bbc.com/news/world-middle-east-68513408
4 https://eksegersi.gr/diethni/atarachi-kai-asygkiniti-i-diethnis-koinotita-apo-tin-apokalypsi-egklimaton-polemoy/
5 https://www.aljazeera.com/amp/news/2024/3/10/biden-makes-contradictory-remarks-on-red-lines-for-israel-in-gaza
6 https://www.wkyufm.org/news/2024-03-14/chuck-schumer-calls-for-new-elections-in-israel-breaking-with-benjamin-netanyahu
7 https://eksegersi.gr/diethni/dolofonisan-ton-archigo-tis-astynomias-sti-gaza-poy-rythmize-ti-dianomi-tis-voitheias-ston-amacho-plithysmo/
8 https://www.zdf.de/nachrichten/politik/ausland/ukraine-gegenoffensive-israel-waffen-reisner-ukraine-krieg-russland-100.html
9 https://jacobin.com/2022/04/defense-industry-ex-military-officials-pundits-corporate-news-ukraine https://www.levernews.com/cable-news-networks-rely-on-defense-industry-consultants/amp/
10 https://www.rizospastis.gr/story.do?id=12446086
11 https://www.bbc.com/news/world-europe-68492688.amp· https://www.kathimerini.gr/politics/562919683/episkepsi-mitsotaki-stin-odisso-to-paraskinio-piso-apo-tin-epithesi/
12 https://www.efsyn.gr/kosmos/eyropi/425498_o-papas-prokalei-orgi-legontas-oti-i-oykrania-prepei-na-sikosei-leyki-simaia
13 https://www.ot.gr/2024/02/18/oikonomia/plithorismos-oi-synepeies-ton-anatimiseon-sta-eisodimata/
14 https://athina984.gr/2023/11/15/ses-oi-misthoi-meionontai-para-to-gegonos-oti-oi-etaireies-simeionoyn-kerdi/
15 https://www.ot.gr/2022/09/15/oikonomia/ielka-plithorismos-kai-kostos-energeias-kaine-9-stous-10-katanalotes/
16 https://www.oaklandinstitute.org/blog/black-sea-grain-united-nations-profits-corporations-bankers
17 Über den Begriff der Geschichte, VI: http://offene-uni.de/archiv/textz/txtz.htm · https://www.marxists.org/reference/archive/benjamin/1940/history.htm
18 https://eksegersi.gr/politiki/87824/
19 https://pamehellas.gr/ergatiko-kentro-layrioy-attikis-tin-dioxi-pr-ek-peiraia-somateioy-enedep-tis-cosco · https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/442639_ekpaideytikoi-diadilosi-stis-21/3-enantia-stis-politikes-dioxeis
20 Απόφαση ΚΕ του ΚΚΕ, 29/1/2024, https://www.kke.gr/article/Oi-theseis-toy-KKE-gia-ton-politiko-gamo-ton-omofylon-zeygarion-kai-tis-epiptoseis-toy-sta-dikaiomata-ton-paidion/.
21 Ν. Ανδρουλάκης: «Συμφωνούμε στην ίδρυση μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, με αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, αλλά αυτό που κάνει η Νέα Δημοκρατία είναι διευθέτηση συμφερόντων». https://www.esos.gr/arthra/87075/n-androylakis-symfonoyme-stin-idrysi-mi-kratikon-mi-kerdoskopikon-panepistimion-me
22 https://www.lifo.gr/now/politics/o-kasselakis-kanei-relans-gia-ta-mi-kratika-panepistimia-mono-etsi-tha-erthoyn
23 Χ. Βαλλιάνος, «Η Αριστερά απέναντι στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια», https://commune.org.gr/i-aristera-apenanti-sta-idiotika-panepistimia/
24 https://www.protothema.gr/politics/article/1476077/i-omilia-mitsotaki-sto-prosunedrio-tis-neas-dimokratias-metopiki-i-adiparathesi-stis-eurokalpes/
25 https://eksegersi.gr/paideia/mparaz-katalipseon-sta-panepistimia/
26 https://www.902.gr/eidisi/neolaia-paideia/358117/dekades-hiliades-foitites-kai-foititries-apo-oli-tin-hora-aporriptoyn
27 https://www.902.gr/eidisi/ergatiki-taxi/352356/ypografi-dimeroys-epiheirisiakis-sse-me-ayxiseis-stoys-misthoys-pano-apo