Ευάλωτη ζωή, πολιτική ρευστότητα, αντιστάσεις

Ευάλωτη ζωή, πολιτική ρευστότητα, αντιστάσεις

“Everybody knows the fight was fixed 
The poor stay poor, the rich get rich 
That’s how it goes 
Everybody knows”

(Leonard Cohen) 

1. Εικόνες φυσικών καταστροφών – εικόνες ανθρώπινων απωλειών:

εικόνες κοινωνικού ζόφου

Από τα μέσα Ιουλίου «εξοικειωνόμαστε» με αλλεπάλληλες καταστροφές και ανθρώπινες τραγωδίες πίσω από τις οποίες βρίσκονται πάντα οι στρατηγικές, οι πράξεις και οι «παραλείψεις» του αστικού κράτους.

Α. Τον πνιγμό εκατοντάδων προσφύγων και μεταναστών ανοιχτά της Πύλου, για τον οποίο, όπως υποστηρίζει έρευνα των Reporters United από κοινού με δημοσιογραφικά επιτελεία των Lighthouse Reports , Der Spiegel , SIRAJ , El Pais , Monitor , The Times ευθύνεται το ελληνικό λιμενικό που επιχείρησε προώθηση του ακυβέρνητου πλοίου που τους μετέφερε προς τον χώρο ευθύνης της Ιταλίας. 1

Β. Τις καταστροφικές δασικές πυρκαγιές, που από τον Ιούλιο μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου 2023 κατέκαψαν 1,73 εκ. στρέμματα «δηλαδή ποσοστό 41,9% της συνολικής καμένης έκτασης στα κράτη της ΕΕ», κατατάσσοντας την Ελλάδα «στην 1η θέση μεταξύ τόσο των κρατών της ΕΕ και γενικώς της Ευρώπης, όσο και των 20 κρατών της Μεσογείου». 2 Στις πυρκαγιές αυτές έχασαν τη ζωή τους 28 άτομα, εκ των οποίων οι 20 ήταν μετανάστες που απανθρακώθηκαν, ενώ πορεύονταν «κρυμμένοι» στο δάσος της Δαδιάς που καταστράφηκε. 3 Η έκταση των καμμένων εκτάσεων κατά το 2023 σημείωσε αύξηση κατά 320% σε σχέση με τον μέσο όρο των κατ’ έτος καμμένων εκτάσεων την περίοδο 2006-2022, καίτοι η αντίστοιχη αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών ήταν μόλις 6,8%. Στην Αττική, τη Μαγνησία, τη Ρόδο, τη Θράκη, οι τεράστιες πυρκαγιές κατέστρεψαν κατοικίες και επιχειρήσεις και μάλιστα στις 27/7/2023, η φωτιά που έκαιγε την περιοχή της Νέας Αγχιάλου επεκτάθηκε στις αποθήκες πυρομαχικών της 111 πτέρυγας μάχης της πολεμικής αεροπορίας, προκαλώντας εκρήξεις που συγκλόνισαν την περιοχή. Το κράτος αποδείχθηκε ελάχιστα ικανό στο να αντιμετωπίζει τις δασικές πυρκαγιές, για τις οποίες άλλωστε δεν λαμβάνει ουσιαστικά μέτρα πρόληψης (αντιπυρικές ζώνες, δασοφυλακή, εναέρια προειδοποίηση κλπ.).

Μάλιστα, ήδη από τον Απρίλιο, το δάσος της Δαδιάς στον Έβρο «προοριζόταν» από κράτος και κεφάλαιο για την εγκατάσταση αιολικού πάρκου, που θα ανέτρεπε την οικολογική ισορροπία της περιοχής. 4 Τα σχέδια αυτά μοιάζουν να «απελευθερώνονται» μετά την καταστροφική πυρκαγιά, καίτοι η κυβέρνηση, με ένα φτηνό επικοινωνιακό ελιγμό, «σε μια προσπάθεια να αμβλύνει τις αντιδράσεις, προχώρησε εσπευσμένα σε αναστολή “μέχρι ένα έτος” της “υλοποίησης των έργων και εργασιών”». 5

Γ. Τις ολέθριες πλημμύρες στη Μαγνησία και ευρύτερα στη Θεσσαλία, με 800.000 στρέμματα καλλιεργειών να έχουν καλυφθεί από τα νερά, με χωριά και κωμοπόλεις θαμμένα στη λάσπη, με κατεστραμμένες υποδομές και χιλιάδες κατοικίες να έχουν υποστεί ολοκληρωτικές ζημιές, με αυτοκίνητα, μηχανήματα, οικοσκευές να έχουν ξεβραστεί από τους χειμάρρους, με 17 ανθρώπους νεκρούς όπως και πάνω από 50.000 παραγωγικά ζώα, με την εμφάνιση κρουσμάτων γαστρεντερίτιδας και αναπνευστικών λοιμώξεων σε κατοίκους των περιοχών που πλήγηκαν, με χωριά να παραμένουν αποκλεισμένα για βδομάδες. 6 Και ενώ στην περίπτωση των πυρκαγιών προβλήθηκε από την κυβέρνηση και τα τηλεοπτικά παπαγαλάκια η θεωρία των («ξένων») εμπρηστών, στην περίπτωση των πλημμυρών οι καταγγελίες των πληγέντων για εγκληματικές ελλείψεις και αστοχίες της κεντρικής κυβέρνησης και των περιφερειακών και δημοτικών αρχών αναγκαστικά έφταναν στη δημοσιότητα, μαζί με την τηλεοπτική εικόνα, ακυρώνοντας το κυβερνητικό αφήγημα ότι όσα έγιναν οφείλονται αποκλειστικά στην κλιματική αλλαγή.Χαρακτηριστικό παράδειγμα: πέντε αντλιοστάσια σε κρίσιμα σημεία των πλημμυρισμένων περιοχών δεν λειτούργησαν διότι δεν υπήρχαν γεννήτριες, ενώ η διακοπή ρεύματος ήταν αναμενόμενη· επίσης, δεν λειτούργησαν οι εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού σε Βόλο, Λάρισα και Γιάννουλη· ακόμα και στην Αθήνα, την «οχυρωμένη πόλη» κατά τον δήμαρχό της, άρκεσε μια νεροποντή ούτε μισής ώρας για να μετατραπούν σε χείμαρρο οι κεντρικοί δρόμοι, να παρασύρονται άνθρωποι στη Βασιλίσσης Σοφίας στο ύψος του Ευαγγελισμού, 7 για να μη μιλήσουμε για την Πειραιώς, τη Χαμοστέρνας, την Παλιά Κοκκινιά· όσο για τα «αντιπλημμυρικά έργα» που είχαν πανηγυρικά εξαγγελθεί, όσα δεν παραμένουν ημιτελή επί μήνες και έτη μετά την οφειλόμενη ημερομηνία παράδοσής τους, συχνά αποδεικνύονται ατελέσφορα ή/και ελαττωματικά.

Το μέγεθος της καταστροφής και η αγανάκτηση των πληγέντων αλλά και ευρύτερου πληθυσμού από την κρατική αναποτελεσματικότητα, οδήγησαν μερίδα των καθεστωτικών δημοσιογράφων να επιλέξουν μια εναλλακτική τακτική κατευνασμού: να εκφράσουν αρχικά την «αγανάκτησή τους» για την ανικανότητα των αρχών, για να θολώσουν κατόπιν το τοπίο επιρρίπτοντας τις ευθύνες στον ένα ή τον άλλο τοπικό αξιωματούχο (οξύνοντας έτσι και τις εντάσεις μεταξύ τους) και τελικώς να επαινέσουν τις παρεμβάσεις διάσωσης και αρωγής προς τους πληγέντες από τον κρατικό μηχανισμό, ονομάζοντας μάλιστα αυθαίρετα τις εκτεταμένες πρωτοβουλίες αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης που αναπτύχθηκαν σε δράσεις «εθελοντών», περίπου σαν να επρόκειτο για ένα παρακολούθημα των μηχανισμών «πολιτικής προστασίας» του κράτους.

Χαρακτηριστική της δημοσιογραφικής «αγανάκτησης» είναι η στάση του Άρη Πορτοσάλτε από τον Σκάι, που στις 7/9/23 δήλωσε: « Έχουμε ένα γενικό ξεχαρβάλωμα και έχω την αίσθηση ότι το τελευταίο δίμηνο η κυβέρνηση τα έχει χαμένα […]. Δεν μπορεί ο κ. Μητσοτάκης; Να έρθει άλλος από την κυβέρνηση να αναλάβει να μαζευτεί αυτό το χάλι που βλέπουμε γύρω μας». Ο ίδιος βέβαια μία μέρα αργότερα διευκρίνισε: «όχι να παραιτηθεί ο Μητσοτάκης, να φύγει για να έρθει κάποιος άλλος, αλλά να ανατεθεί σε κάποιον η δουλειά, γιατί εδώ σε επίπεδο διοικήσεως, θέλει έναν συντονισμό». 8

Σε αυτό το κλίμα η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου παρήγγειλε έρευνα για ζητήματα όπως: «Το ακριβές ύψος των διατεθέντων για αντιπλημμυρικά έργα ποσών από την Περιφέρεια Θεσσαλίας και τους Δήμους Βόλου και Καρδίτσας, την τριετία 2020-2023 […]. Αν η κατασκευή των ως άνω αντιπλημμυρικών έργων ήταν σύμφωνη με τους κανόνες της τέχνης και της επιστήμης, όπως για παράδειγμα η γέφυρα του χειμάρρου Ξηριά στον Αλμυρό Μαγνησίας […]. Για ποιο λόγο δεν κατασκευάσθηκε κάποιο ειδικό υδραυλικό έργο, στη γέφυρα του ΟΣΕ της οδού Παπαδιαμάντη, στον χείμαρρο του Κραυσίδωνα, στην πόλη του Βόλου […]. Για ποιους λόγους καθυστερεί η ολοκλήρωση του έργου του φράγματος του Ενιπέα στα Φάρσαλα […]. Αν από τη χρηματοδότηση περίπου 12.500.000 ευρώ που έλαβε ο Δήμος Καρδίτσας για αποκατάσταση ζημιών και αντιπλημμυρικά έργα μετά τον Ιανό, το 60% διατέθηκε για έργα “βιτρίνας” και “αλλότριους σκοπούς” […]. Αν οι ερευνώμενοι προχώρησαν […] σε έργα ασφαλτόστρωσης σε περιοχές που δεν είχαν πληγεί και σε εργολαβίες με τόσο υψηλές εκπτώσεις που εξαρχής προκαλούσαν αμφιβολίες για την ποιότητα και την επάρκεια των έργων». 9

Είναι πράγματι αξιοθαύμαστη η μέθοδος αυτή του κράτους, όταν οι καταστροφές φέρνουν στην επιφάνεια τις επιλογές του, που υποτιμούν την ασφάλεια της κοινωνίας προς όφελος της επιδότησης του μεγάλου κεφαλαίου, να αναζητά εκ των υστέρων ποινικές ευθύνες, αποδεικνύοντας ότι δεν ενδιαφέρεται για κανενός είδους αξιόπιστο προληπτικό μηχανισμό ελέγχου των εκτελούμενων έργων αντιπλημμυρικής προστασίας. Διότι, πολύ απλά, τα έργα αυτά σχεδιάζονται με βασικό κριτήριο το κόστος, με αποτέλεσμα να απορρίπτονται λύσεις που θα εξασφάλιζαν αυξημένη προστασία των κατοίκων και των υποδομών σε ευάλωτες περιοχές.

Γνώση και προηγούμενη εμπειρία υπήρχε. Για παράδειγμα, η καταστροφική πλημμύρα του 1955 (σε μια εποχή που δεν ετίθετο ζήτημα κλιματικής αλλαγής, που σήμερα, πέρα από υπαρκτό ζήτημα είναι και η εύκολη δικαιολογία των εκάστοτε κυβερνώντων), από την οποία καλύφθηκε και τότε με λάσπη ο Βόλος, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 27 άνθρωποι. 10 Τότε είχε γίνει κοινή συνείδηση ότι «το κακό ξεκινάει από το βουνό». Με τις Υπηρεσίες Δασικών Έργων που ιδρύθηκαν το 1959, κατασκευάζονταν φράγματα βάρους σε ορεινές περιοχές γύρω από τις πόλεις και τους οικισμούς, τα οποία αποτελούν τη μόνη εγγύηση ότι θα συγκρατούνται οι χείμαρροι φερτών υλικών, βράχων, δέντρων κλπ., που η ορμή τους συγκρίνεται με τους χείμαρρους λάβας. 11 Όμως, στην εποχή των ιδιωτικοποιήσεων και των «Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα», δηλαδή στην εποχή του «όλα για το κεφάλαιο», τέτοιου τύπου έργα δεν είναι επιλέξιμα γιατί δεν εξασφαλίζουν ικανοποιητικό κέρδος στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Δυο καίρια παραδείγματα:

Στην Ευρωπαϊκή Οδηγία για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας (2007/60/ΕΚ) αναφέρεται: «τα κράτη – μέλη θα πρέπει να βασίζουν τις αξιολογήσεις, τους χάρτες και τα σχέδια σε κατάλληλες βέλτιστες πρακτικές και βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες, που δεν συνεπάγονται υπερβολικό κόστος στον τομέα της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας […] Οι κίνδυνοι πλημμύρας σε ορισμένες περιοχές εντός της Κοινότητας μπορεί να θεωρηθεί ότι στερούνται σημασίας, παραδείγματος χάριν […] σε αραιοκατοικημένες περιοχές ή ακατοίκητες περιοχές […] ή σε περιοχές με περιορισμένους οικονομικούς πόρους» . 12

Αντίστοιχα στο «Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των Λεκανών Απορροής Ποταμών των Υδατικών Διαμερισμάτων Ηπείρου, Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας», που ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2015 με εμπλεκόμενους φορείς το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και την «Κοινοπραξία Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνου Πλημμύρας Ηπείρου, Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας», απορρίπτονται λόγω υψηλού κόστους αφενός «τα τεχνικά έργα [που] αφορούν τον πλήρη εγκιβωτισμό της ροής σε όλο το μήκος των υδατορευμάτων (κατασκευή αναχωμάτων εκατέρωθεν)», και αφεταίρου η «αύξηση της παροχετευτικότητας όλων των υδατορευμάτων με έργα παράλληλα στη ροή (π.χ. διάνοιξη και διαπλάτυνση κοίτης). Η υλοποίηση των λύσεων αυτών συνεπάγεται υπερβολικό κόστος, λόγω της ιδιαιτερότητας της περιοχής. Για τους παραπάνω λόγους και οι δύο εναλλακτικές κρίνονται ως δυσμενέστερες και απορρίπτονται». 13

Και βέβαια, όπως ήταν αναμενόμενο, μετά τις έντονες βροχοπτώσεις της 27/9/23 ο Βόλος πλημύρισε και πάλι, ενώ παρόμοια καταστροφή αντιμετώπισαν πολλές περιοχές της βόρειας Εύβοιας, που είχαν καεί το καλοκαίρι του 2021.

Επαναλαμβανόμενες πλημμύρες μέσα σε διάστημα 20 ημερών! Αλλά τίποτα δεν θα αλλάξει στον κρατικό σχεδιασμό στο μέλλον. Η «αποκατάσταση των ζημιών» και οι αποζημιώσεις (που βεβαίως δεν μπορεί να ξεπερνούν τις «δυνατότητες του κρατικού προϋπολογισμού») κοστίζουν λιγότερο από την «υλοποίηση των λύσεων» που θα προστάτευαν τις ευάλωτες περιοχές. Όμως, ο σοφός πρωθυπουργός βρήκε και εδώ τη λύση: Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα υποχρεωτική ασφάλιση όλων των επιχειρήσεων και κατοικιών. Δηλαδή η γνωστή συνταγή: «προσωπική ευθύνη» και άνοιγμα νέων σφαιρών κερδοφορίας για το κεφάλαιο.

Δ. Η ευαλωτότητα των όρων της ανθρώπινης ζωής που προκύπτει από τον προσανατολισμό των κρατικών πολιτικών σε έργα και ρυθμίσεις, που σχεδόν αποκλειστικά στοχεύουν στο να αυξήσουν την κερδοφορία του κεφαλαίου, αγνοώντας τις ανάγκες και τους όρους ζωής της κοινωνικής πλειοψηφίας, επιδεινώνεται από τη συνεχιζόμενη απαξίωση και υποχρηματοδότηση του Εθνικού Συστήματος Υγείας («μην αρρωστήσετε στην Ελλάδα», προειδοποιούσε η Politico στις 14/8/23) 14 και από τη συνεχιζόμενη επίθεση στους όρους ζωής των εργαζομένων, με τη θεσμοθέτηση της ημερήσιας εργασίας μέχρι 13 ώρες και την περαιτέρω ποινικοποίηση των εργατικών αγώνων, με το νομοσχέδιο έκτρωμα που ψηφίστηκε στις 23 Σεπτεμβρίου. 15

Η επιλεκτική «ανικανότητα» που επιδεικνύει το ελληνικό κράτος, όταν π.χ. αφήνει ορδές Κροατών φασιστών-χούλιγκαν να διασχίζουν τη χώρα και τελικώς να συμπλέκονται με οπαδούς αντίπαλης ομάδας με αποτέλεσμα ένα νεκρό, ή όταν όχι μόνο αφήνει ανενόχλητες αλλά και βραβεύει ακροδεξιές συμμορίες καταπατητών και άλλων στον Έβρο να παριστάνουν τους «συνοριοφύλακες» επιδιδόμενοι σε συστηματικά πογκρόμ ενάντια σε μετανάστες, 16 έχει ως άλλη όψη της την απόλυτη ετοιμότητα να καταστέλλει βάναυσα για ασήμαντη αφορμή· 17 π.χ., να εισβάλλουν οι δυνάμεις καταστολής σε Πανεπιστήμια και χώρους αλληλεγγύης και να ξυλοκοπούν όποιον ή όποια βρίσκεται στην περιοχή, ως επίδειξη τήρησης «του νόμου και της τάξης» για τηλεοπτική κατανάλωση από συντηρητικά και ακροδεξιά ακροατήρια. Χαρακτηριστική υπήρξε η ατελέσφορη εισβολή των ΜΑΤ στην Πολυτεχνειούπολη στις 31/8/23, με το πρόσχημα της εκκένωσης ενός κατειλημμένου φοιτητικού στεκιού, και η ωμή βία ενάντια σε όσους βρέθηκαν στον δρόμο τους. 18

Στο κλίμα ζόφου και βίας που καλλιεργείται «από τα πάνω» φυτρώνει η σημειακή βία «από κάτω». Φόνοι για ασήμαντη αφορμή, φόνοι με ρατσιστικά κίνητρα, όπως του 23χρονου Σιράζ Σαφτάρ από τέσσερις Έλληνες στα Πατήσια, 19 γυναικοκτονίες, ξυλοδαρμοί ανηλίκων από συμμορίες ανηλίκων, γηπεδική βία, εργοδοτικός τραμπουκισμός και αλλεπάλληλα εργατικά «ατυχήματα», 20 και βέβαια η αποτρόπαιη δολοφονία του Αντώνη Καρυώτη από μέλη του πληρώματος του επιβατηγού Blue Horizon, με τις εμετικές δηλώσεις «δικαιολόγησης» των αυτουργών από τον τότε Υπουργό Ναυτιλίας Βαρβιτσιώτη, την ιδιοκτήτρια εταιρία, αλλά και τον υποψήφιο περιφερειάρχη Αττικής του ΣΥΡΙΖΑ, 21 που μετά την κοινωνική κατακραυγή υποχρέωσαν σε παραίτηση τον Βαρβιτσιώτη και τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρίας.

Στην κυβερνητική παρακμή και την κοινωνική σαπίλα αναπτύσσονται, ευτυχώς, αντιστάσεις, όπως θα συζητήσουμε και στα επόμενα.

2. Μετάλλαξη τελειωμένη, μετάλλαξη χωρίς τελειωμό

Στο προηγούμενο Editorial (τ. 164) περιγράψαμε τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ σε «ένα κόμμα του τίποτα», ένα αστικό κόμμα το οποίο χωρίς κοινωνική γείωση, πέρα από την τηλεοπτική «σχέση» του «αρχηγού» με τον «πολίτη», προσπαθεί να εκπροσωπήσει τον υποτιθέμενο «κεντρώο ψηφοφόρο», προβάλλοντας γενικόλογα συνθήματα («ευημερία για όλους» κλπ.), που κάλλιστα θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από οποιοδήποτε άλλο αστικό κόμμα (και υιοθετούνται πράγματι με παραλλαγές από ΝΔ και ΠΑΣΟΚ).

Δεν μας προξένησε επομένως ιδιαίτερη έκπληξη ούτε η ξαφνική εμφάνιση στις 29/8/23 του μέχρι τότε άγνωστου (πλην της συμμετοχής του ως αποδήμου στο ψηφοδέλτιο επικρατείας) Στέφανου Κασσελάκη ως διεκδικητή της ηγεσίας του κόμματος, ούτε η τελική επικράτησή του, μετά από μια «εσωκομματική» διαδικασία που διαδραματίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα τηλεοπτικά παράθυρα, και κινήθηκε γύρω από τα ολιγόλεπτα βίντεο με δηλώσεις του νέου υποψηφίου, αλλά και αντεγκλήσεις και εκατέρωθεν προσβολές μεταξύ υποστηρικτών του ενός ή του άλλου υποψηφίου κλπ.

Ο Κασσελάκης κινήθηκε στον καμβά του «υπαρκτού» ΣΥΡΙΖΑ της εποχής 2019-23, και συγκίνησε την πλειοψηφία όσων ενδιαφέρθηκαν για τη διαδικασία εκλογής νέου Προέδρου του κόμματος, υποσχόμενος ότι αυτός «μπορεί να νικήσει τον Μητσοτάκη». Το ιδεολογικοπολιτικό του στίγμα έγινε σαφές πολύ γρήγορα μέσα από τη σειρά των άρτια σκηνοθετημένων βίντεο που ανέβαζε στο διαδίκτυο. Ήδη στις 2/9/23 διευκρίνισε ότι αυτό που επιδιώκει είναι να ηγηθεί ακριβώς στον θολό, «κεντρώο», ΣΥΡΙΖΑ της κυβερνητικής και μετακυβερνητικής εποχής Τσίπρα: «αν θέλετε να γυρίσει ο ΣΥΡΙΖΑ στο ασφαλές λιμάνι της αριστερής καθαρότητας, μάλλον δεν είμαι η κατάλληλη υποψηφιότητα». 22 Μέχρι τον πρώτο γύρο των εσωκομματικών εκλογών είχε αποσαφηνίσει πλήρως τις πολιτικές θέσεις του, δηλαδή είχε διατυπώσει όλες σχεδόν τις κοινοτοπίες που ακούγαμε στις εκλογές του 2023 από τον Τσίπρα, τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από τα άλλα αστικά κόμματα. Σταχυολογούμε λίγο-πολύ τυχαία: 23

«Ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς πρέπει να αναδειχθεί σε Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Ανασυγκρότησης όλων των τομέων – τώρα!».

«Ένα Κράτος-σύμμαχο του πολίτη, τώρα είναι η ώρα, για μια νέα αρχή, για ένα ανανεωμένο πρόγραμμα ριζοσπαστικού εκσυγχρονισμού της πατρίδας μας».

«Κάθε κρατική πολιτική πρέπει να πετυχαίνει έμπρακτους κοινωνικούς στόχους με τη βέλτιστη απόδοση».

«Εργασία: Συνεργασία και όχι εξάρτηση».

«Απελευθερώνουμε την εξωστρεφή οικονομία».

«Πατάω στην πολιτική παρακαταθήκη του Ανδρέα Παπανδρέου και του Αλέξη Τσίπρα».

«Εμείς είμαστε η πατριωτική Αριστερά και έτσι θα κυβερνήσουμε».

«Κάθε μικρή επιχείρηση έχει δικαίωμα σε ίσες ευκαιρίες να γίνει μεγάλη».

Εκείνο που προκαλεί εντύπωση δεν είναι ότι ο Κασσελάκης εκφώνησε με τις «σύγχρονες μεθόδους» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τον κοινότοπο λόγο του ΣΥΡΙΖΑ και των άλλων αστικών κομμάτων, αλλά ότι οι εσωκομματικοί του αντίπαλοι καμώθηκαν ότι δεν αναγνώρισαν αυτόν τον λόγο, τον λόγο του κόμματός τους όλη την προηγούμενη περίοδο, και τον κατηγόρησαν για «μεταπολιτική», για επικοινωνιακή εικόνα χωρίς περιεχόμενο. Άσφαιρη κριτική, πραγματικά!

Μια παρέμβαση που διχάζει (και ο Κασσελάκης δίχασε τον ΣΥΡΙΖΑ από τα ηγετικά στελέχη ως τη βάση και τους «φίλους του κόμματος») δεν είναι απλώς πολιτική, είναι δραστική πολιτική : Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε «εκπαιδεύσει» μετά το 2019 την πλειοψηφία των οπαδών του ότι η «στροφή στο Κέντρο», δηλαδή η «πολιτική Τσίπρα», ήταν η λύση για να «νικήσουν τη ΝΔ». Πίστεψαν λοιπόν ότι η εκλογική συντριβή οφείλεται στο ότι ο «κομματικός μηχανισμός» και οι όποιες θολές επικλήσεις στην (σοσιαλδημοκρατική) Αριστερά ήταν εμπόδιο σε αυτή την πολιτική. Και επέλεξαν τον Κασσελάκη με την ελπίδα ότι αυτός θα καταφέρει τη στροφή, αλλάζοντάς τα «όλα». Δεν ενοχλήθηκαν έτσι που ο νέος Πρόεδρος επικοινωνεί τις απόψεις του με τη μορφή στιλάτων εικόνων και θεάματος. Άλλωστε, εδώ και μισό αιώνα έχει συζητηθεί ότι στον καπιταλισμό το θέαμα διαμεσολαβεί την πολιτική:

«Το θέαμα δεν είναι ένα σύνολο εικόνων αλλά μια κοινωνική σχέση ατόμων διαμεσολαβούμενη από τις εικόνες […] Η γλώσσα του θεάματος συνίσταται από σημεία της κυρίαρχης παραγωγής που αποτελούν, ταυτοχρόνως, τον έσχατο σκοπό της παραγωγής αυτής». 24

Ας το πούμε λοιπόν με μία φράση: Ο Κασσελάκης είναι πράγματι ένας γνήσιος κληρονόμος της πολιτικοϊδεολογικής παρακαταθήκης του Αλέξη Τσίπρα και του ιδεολογικού λόγου του ΣΥΡΙΖΑ της παρακμής. Μπορεί η «μέθοδος παρουσίασης» αυτού του λόγου να διαφοροποιήθηκε από τη συνήθη πρακτική των προεκλογικών και εσωκομματικών ομιλιών και «τοποθετήσεων», όμως η ουσία των θέσεων που εκφώνησε ο Κασσελάκης δεν κόμισε κάτι ριζικά διαφορετικό ή έστω απλώς καινούργιο. Δείγμα της παγιωμένης πλέον ιδεολογικής ταυτότητας του ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσε και η «απερίφραστη καταδίκη» εκ μέρους του της παλαιστινιακής Χαμάς, στον πόλεμο που ξεκίνησε στις 7/10/2023 με το Ισραήλ, χωρίς ίχνος αναφοράς στα συνεχιζόμενα εγκλήματα κατά του παλαιστινιακού λαού και ιδίως των αμάχων από το ισραηλινό κράτος-τρομοκράτη.

Πέραν τούτων, η όλη διαδικασία της εκλογής, η πόλωση ανάμεσα σε υποστηρικτές και πολέμιους του νέου Προέδρου, οι χαρακτηρισμοί που εκτοξεύθηκαν εκατέρωθεν, όχι μόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, 25 είναι φαινόμενα δηλωτικά μιας νέας πολιτικής ρευστότητας στην κεντρική πολιτική σκηνή, η οποία επεκτείνεται πέραν του ΣΥΡΙΖΑ. Άλλωστε το «ζήτημα Κασσελάκη» κυριάρχησε σχεδόν στον τύπο και σε συζητήσεις ολόκληρο τον Σεπτέμβριο. Ο νέος πόλεμος Παλαιστινίων-Ισραήλ, η ανικανότητα του τελευταίου να προβλέψει την επίθεση στα εδάφη του ή να αποτρέψει τον μεγάλο αριθμό απωλειών, αποτελούν ένδειξη και της γεωπολιτικής ρευστότητας που χαρακτηρίζει σήμερα την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.

3. Εικόνες αντιστάσεων

Στην απαξίωση της κοινωνικής ζωής της περιόδου αντιστέκεται, ευτυχώς, σθεναρά ένα κομμάτι της εργατικής τάξης και των ευρύτερων εργαζόμενων στρωμάτων.

• Αυτοοργάνωση των κατοίκων και πρωτοβουλίες αλληλεγγύης στις περιοχές που έχουν πληγεί, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη συνέλευση και την ανάδειξη της Επιτροπής Αγώνα κατοίκων στη Γιάννουλη της Λάρισας και τη διοργάνωση Πανθεσαλλικού και Πανκαρδιτσιωτικού συλλαλητηρίου. 26

• Κινητοποιήσεις και διαμαρτυρίες συνδικάτων για την κρατική αδιαφορία απέναντι στην προστασία των όρων ζωής της κοινωνικής πλειοψηφίας. 27

• Κινητοποιήσεις εναντίον της εργοδοτικής ασυδοσίας, η οποία συχνά συνδυάζεται με ρατσιστική βία εναντίον αλλοδαπών εργαζομένων. 28

• Συνεχείς πρωτοβουλίες για το σταμάτημα πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας ευάλωτων νοικοκυριών.

• Αντιφασιστικές πρωτοβουλίες με αποκορύφωμα τις μεγάλες αντιφασιστικές διαδηλώσεις στο Κερατσίνι, στη Θεσσαλονίκη και αλλού για την επέτειο των δέκα χρόνων από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα. 29

• Συνδικαλιστικές δράσεις ενάντια στον αντεργατικό νόμο Γεωργιάδη, με τις μαζικές κινητοποιήσεις σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας στις 21/9/23. 30

Ο 1ος γύρος των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών αποτυπώνει κάποιες από τις τάσεις που αρχίζουν να διαμορφώνονται από τις υπόγειες κοινωνικές διεργασίες που ξεκίνησαν στη νέα περίοδο: Το πρώτο εντυπωσιακό στοιχείο είναι η αυξημένη αποχή, που στην Αττική ξεπέρασε κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες την αντίστοιχη αποχή του 2019, αποκαλύπτοντας μια τάση αποστασιοποίησης από το πολιτικό σύστημα. Πέραν τούτου, τα αποτελέσματα έδειξαν τη συνεχιζόμενη πολιτική κυριαρχία της Δεξιάς, την περαιτέρω υποχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ παρά τη θριαμβική είσοδο του νέου του Προέδρου στη δημοσιότητα, μια ελαφρά ενίσχυση του ΠΑΣΟΚ και την εντυπωσιακή άνοδο σε ποσοστά και απόλυτο αριθμό ψήφων της Λαϊκής Συσπείρωσης που υποστηρίζεται από το ΚΚΕ. Με 13,9% στην περιφέρεια Αττικής και 12,9% στον Δήμο Αθηναίων, η Λαϊκή Συσπείρωση πλησίασε τα ποσοστά των υποψηφίων του ΣΥΡΙΖΑ. Στον Δήμο Αθηναίων, σημαντική επιτυχία σημείωσε επίσης και η «Ανατρεπτική Συμμαχία για την Αθηνα», που συγκέντρωσε 6,1%.

Κάτω από τη γη σκάβει πάντα ο «γεροτυφλοπόντικας», κατά τη γνωστή φράση του Μαρξ. 31