Ταξικά συμφέροντα και πολιτικές κινητοποιήσεις

1. Κρίση νομιμοποίησης της πολιτικής εξουσίας;

Έχει συζητηθεί εκτενώς η ραγδαία πτώση της δημοτικότητας της κυβέρνησης και του ίδιου του Μητσοτάκη, που αποτυπώνεται όχι μόνο στις δημοσκοπήσεις, αλλά και σε ποικίλες εκδηλώσεις και πρακτικές κατά τους τελευταίους μήνες, και η οποία ασφαλώς τροφοδοτείται από τα αλλεπάλληλα σκάνδαλα που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Όμως, η διαπίστωση αυτή συνοδεύεται πάντα και από την έτερη διαπίστωση, ότι δεν υφίσταται κάποιο πολιτικό αντίπαλο δέος ικανό να αμφισβητήσει εκλογικά την κυβέρνηση Μητσοτάκη (πολύ περισσότερο να καθοδηγήσει την ανατροπή της).

Πράγματι, οι πρόσφατες κινητοποιήσεις συνδικάτων, φοιτητικών συλλόγων κλπ. κατά των μέτρων που προωθεί η κυβέρνηση, αλλά και εναντίον της συγκάλυψης του εγκλήματος των Τεμπών, αποτελούν χαρακτηριστική ένδειξη της δυσαρέσκειας μιας μεγάλης, πλειοψηφικής όπως φαίνεται, μερίδας του πληθυσμού για την ασκούμενη διακυβέρνηση και τους θεσμούς του κράτους. Όμως, όπως χαρακτηριστικά επισημαίναμε τον περασμένο Απρίλιο, στο Editorial του τεύχους 171 του περιοδικού μας, η δυσφορία προς τους διαχειριστές της εξουσίας φαίνεται να περιλαμβάνει όχι μόνο τη σημερινή κυβέρνηση αλλά και τα κόμματα που κυβέρνησαν κατά τη μνημονιακή περίοδο.

Πρόκειται για μια κρίση νομιμοποίησης του αστικού κράτους ή έστω του πολιτικού συστήματος; Για να απαντήσουμε στο ερώτημα πρέπει να δώσουμε απάντηση σε ερωτήματα όπως ποιοι ωφελούνται από τις ασκούμενες πολιτικές, ποιοι τις στηρίζουν και ποιοι τις αντιμάχονται ή απλώς τις υπομένουν.

2. Ο αυταρχικός νεοφιλελευθερισμός ως ταξική συμμαχία

Η πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη κινείται με συνέπεια και σταθερότητα σε τρεις κύριους άξονες: (α) Συμπίεση του εργατικού εισοδήματος και υπονόμευση των εργασιακών-συνδικαλιστικών δικαιωμάτων με στόχο την περαιτέρω αύξηση των κερδών· (β) ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους (στρατός, αστυνομία, ακτοφυλακή κλπ.) και των αντίστοιχων δημόσιων δαπανών, οι οποίες – συνολικά ιδωμένες – όλο και περισσότερο χρηματοδοτούν τους όρους αύξησης της κερδοφορίας του κεφαλαίου, με παράλληλη διαμόρφωση ενός αντίστοιχου νομικού πλαισίου· (γ) συμπίεση των δημόσιων συστημάτων υγείας, εκπαίδευσης, κοινωνικής προστασίας, κλπ., με την παράλληλη θεσμοθέτηση μέτρων ιδιωτικοποίησής τους. Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με έρευνα της Eurostat, το 22% των κατοίκων της χώρας δεν είχε πρόσβαση σε περίθαλψη και θεραπείες το 2024, λόγω κόστους, χρόνου αναμονής, ή απόστασης. 1

Οι πολιτικές αυτές, καίτοι προφανώς πλήττουν μια πλειοψηφική μερίδα εργαζομένων, έχουν αποκτήσει στη συνείδηση μεγάλου τμήματος της κοινωνίας χαρακτηριστικά «μονόδρομου», καθώς τουλάχιστον μετά το 2015 «εμβαπτίστηκαν» σε αυτήν όλα τα (αστικά) κόμματα που κυβέρνησαν. Πέραν όμως των οποιωνδήποτε ιδεολογικών αποτελεσμάτων «αποστράτευσης» μπορεί να παράγει σε μερίδες εργαζομένων η «εμπειρία» του δήθεν νεοφιλελεύθερου μονόδρομου, διαμορφώνεται παράλληλα μια σχετικά συμπαγής, καίτοι μειοψηφική, κοινωνική συμμαχία συμφερόντων που στηρίζει τις πολιτικές του αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού. Πέραν όσων ωφελούνται από τα κομματικά δίκτυα της ΝΔ και τα σκάνδαλα τύπου ΟΠΕΚΕΠΕ, θα αναφερθούμε σε τέσσερα παραδείγματα πρόσφατων κυβερνητικών μέτρων, που αποτυπώνουν τους άξονες πολιτικής που αναφέραμε και τις συναινέσεις που παράγουν.

* Το νομοσχέδιο για τη 13ωρη απασχόληση στον ίδιο εργοδότη, που ταυτόχρονα προβλέπει συνολικό χρόνο εργασίας έως 48 ώρες την εβδομάδα σε περίοδο αναφοράς τεσσάρων μηνών, ουσιαστικά καταργεί το οκτάωρο, όπως επίσης ταυτόχρονα και τα παγιωμένα δικαιώματα της εργασίας. Επιδιώκει να διαμορφώσει έναν «ελαστικό» εργαζόμενο που εξαναγκαστικά θα υποχρεώνεται να προσαρμόζεται στις εκάστοτε αποφάσεις του αφεντικού. Η πρόνοια για «εθελοντική» αποδοχή του 13ωρου, στις συνθήκες εργασιακού μεσαίωνα και αυξημένης ανεργίας που έχουν επικρατήσει, ακούγεται σαν κακόγουστο αστείο. Στο νομοσχέδιο προβλέπονται συμβάσεις δύο ημερών την εβδομάδα, κομμάτιασμα της άδειας σε λίγες μέρες τη φορά ανάλογα με τις «ανάγκες» της επιχείρησης, αφαίρεση του «χρόνου προετοιμασίας και αποχώρησης» (μία ώρα για τη βιομηχανία) από τον εργάσιμο χρόνο, κατάργηση των προσαυξήσεων ασφάλισης για υπερωρίες και νυχτερινή εργασία.

Το νομοσχέδιο αυτό δεν «διευκολύνει» μόνο το κεφάλαιο στη βουλιμία του για υπεραξία. Στηρίζει επίσης, ίσως μάλιστα περισσότερο, τη μεγάλη στρατιά των μικρών και μεσαίων επιχειρηματιών που εξασφαλίζουν την ευμάρειά τους από τη σύνθλιψη της εργασίας και τη συμπίεση των μισθών. Πολύ περισσότερο σε μια εποχή που η φοροασυλία που τους παρείχε το κράτος (ως στρατηγική σφυρηλάτησης της ταξικής συμμαχίας τους με το κεφάλαιο) τίθεται υπό μερική αμφισβήτηση, δηλαδή υιοθετούνται μέτρα ελαφράς τροποποίησης του «ταξικά επιλεκτικού μηχανισμού “συναλλαγής”», 2 που παγίως υποφορολογεί τα εισοδήματα των μη-μισθωτών φυσικών προσώπων.

* Ο νόμος για την «αναμόρφωση του πειθαρχικού δικαίου των δημοσίων υπαλλήλων», που ψηφίστηκε στις 28/8/2025, θεσμοθετεί το δικαίωμα της διοίκησης να απολύει δημοσίους υπαλλήλους για πολιτική και συνδικαλιστική δράση. Μεταξύ άλλων, το νομοσχέδιο θεσπίζει ως αυτοτελές πειθαρχικό αδίκημα την «άρνηση υπαλλήλου να συμμετάσχει, να διευκολύνει ή να ολοκληρώσει τη διαδικασία αξιολόγησης». Παράλληλα, προσθέτει νέα παραπτώματα στα ήδη προβλεπόμενα, για τα οποία μπορεί να επιβληθεί η ποινή της οριστικής παύσης – απόλυσης. Εξακολουθεί να θεωρεί ως λόγους απόλυσης την «αναξιοπρεπή» συμπεριφορά εντός ή εκτός υπηρεσίας, καθώς και την «παράβαση της υποχρέωσης εχεμύθειας», διατάξεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ποινικοποίηση της συνδικαλιστικής δράσης. Παράλληλα, προβλέπεται αυστηρότερο και διευρυμένο πλαίσιο ποινών, με νέες κυρώσεις και αυξημένα πρόστιμα που μπορούν να επιβάλλουν οι προϊστάμενοι. Τέλος, καταργείται η συμμετοχή των αιρετών εκπροσώπων των εργαζομένων στα Πειθαρχικά Συμβούλια, τα οποία πλέον θα συγκροτούνται αποκλειστικά από μέλη του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, δηλαδή διορισμένους συμβούλους της διοίκησης.

Ως πλαίσιο αυταρχικοποίησης των ιεραρχικών σχέσεων στο ευρύτερο Δημόσιο, αφενός επιδιώκει να καταστείλει τη συνδικαλιστική-πολιτική δράση των δημοσίων υπαλλήλων, αφετέρου όμως προσβλέπει στη συναίνεση των ανώτερων ιεραρχικών βαθμίδων της διοίκησης, των οποίων ενισχύει τις διευθυντικές αρμοδιότητες, αλλά και του συντηρητικού ιδεολογικού χώρου των υπαλλήλων.

* Το αντίστοιχο νομοσχέδιο για την «ενίσχυση της ασφάλειας στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα» που τέθηκε σε διαβούλευση στις 8/7/2025, φαντασιώνεται ότι δια της ποινικοποίησης των φοιτητικών κινητοποιήσεων μπορεί να απαλείψει τη μετεμφυλιακή δημοκρατική-αγωνιστική παράδοση και δυναμική του φοιτητικού κόσμου. Προβλέπει ότι «όποιος παροτρύνει, υποκινεί, ενθαρρύνει ή διευκολύνει, με οποιονδήποτε τρόπο και ιδίως μέσω διαδικτύου ή δημόσιας δήλωσης, πράξεις διατάραξης της ακαδημαϊκής λειτουργίας ή βίας […] τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και χρηματική ποινή», ενώ «αν η πράξη […] έγινε εντός χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από δύο (2) ή περισσότερα άτομα που έχουν οργανωθεί […] και έχει ως αποτέλεσμα τη διακοπή ή ματαίωση νόμιμης συλλογικής ακαδημαϊκής ή φοιτητικής δραστηριότητας, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα (10) ετών». Παράλληλα θεσμοθετούνται μέτρα παρακολούθησης με κάμερες, ακόμα και ντρόουν, ενώ απαγορεύεται «η χρήση των στεγασμένων ή ανοικτών χώρων, […] χωρίς την άδεια των αρμόδιων οργάνων» του Πανεπιστημίου.

Τα μέτρα αυτά, που ουσιαστικά ποινικοποιούν την πολιτική και συνδικαλιστική δράση στα Πανεπιστήμια, απηχούν τη συντηρητικοποίηση του καθηγητικού σώματος κατά τις τελευταίες δεκαετίες, δηλαδή ουσιαστικά τη στάση μεγάλης μερίδας των πανεπιστημιακών καθηγητών, όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς από την πολιτεία και τις κατά καιρούς τοποθετήσεις των εκλεγμένων πρυτάνεων, κοσμητόρων, κλπ. των περισσότερων Πανεπιστημίων, για να μη μιλήσουμε για όσους/ες στελεχώνουν τα περίφημα «Συμβούλια Διοίκησης».

Όμως, η κυβέρνηση και η συντηρητική «συμμαχία» αυταπατάται όταν νομίζει ότι με τέτοια νομοθετήματα θα εξαφανιστεί το φοιτητικό κίνημα και ο πολιτικός αγώνας στα Πανεπιστήμια. Δεν θα σταματήσουν οι φοιτητικές συνελεύσεις ή οι διαμαρτυρίες – π.χ. προς τη Σύγκλητο για την κατάργηση των διδάκτρων στα μεταπτυχιακά, ή για την κατάσταση στις φοιτητικές εστίες – ούτε θα εκλείψουν οι καταλήψεις Σχολών. Το φοιτητικό και το ευρύτερο λαϊκό κίνημα γνωρίζουν πολύ καλά από τη συσσωρευμένη πείρα τους, ότι μέτρα όπως αυτά καταργούνται στην πράξη, όπως για παράδειγμα συνέβη πρόσφατα με την αλήστου μνήμης «πανεπιστημιακή αστυνομία».

Άλλωστε, όπως σημειώναμε στο Editorial του τεύχους 167 των Θέσεων, η ίδρυση «μη κρατικών Πανεπιστημίων» σε μεγάλο βαθμό αποσκοπεί στην εξάλειψη του φοιτητικού ριζοσπαστισμού. 3 Βέβαια, τα τέσσερα τέτοια «πανεπιστήμια» που αδειοδοτήθηκαν απέχουν πολύ από τα «Χάρβαρντ» και τις «Σορβόνες» που υποσχέθηκε η κυβέρνηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και με τα ποσοτικά και προσανατολισμένα στη νεοφιλελεύθερη λογική κριτήρια των διεθνών οργανισμών κατάταξης των Πανεπιστημίων, όλα τα δημόσια ελληνικά κατατάσσονται στα πρώτα 700 μεταξύ 32.000 Πανεπιστημίων (το ΕΚΠΑκατατάσσεται στη 237η θέση παγκοσμίως, το ΑΠΘστη θέση 249, το ΕΜΠ στη θέση 378, το Πανεπιστήμιο Πατρών στη θέση 524, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στη θέση 662). Αντίθετα, η κατάταξη των «Χάρβαρντ» και «Σορβονών» του Μητσοτάκη που αδειοδοτήθηκαν έχει ως εξής: «Το American College of Thessaloniki (Campus of The Open University UK) στην θέση 3.901, το Metropolitan College ([…] Queen Margaret University, The University of Keele, University of East London), […] στην θέση 4.036 […] ενώ το ιδιωτικό Πανεπιστήμιο Λευκωσίας […] στην 961η θέση». 4 Έτσι, μόλις έξι χρόνια μετά από το «δεν χρειάζονται περισσότεροι άνεργοι δικηγόροι» της κυβέρνησης Μητσοτάκη, όταν το 2019 απέρριπτε την ίδρυση Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Πατρών, 5 στα νέα «μη-κρατικά πανεπιστήμια» θα λειτουργήσουν τρεις νέες «νομικές σχολές». Και τι «νομικές σχολές» θα είναι αυτές! Για παράδειγμα ενώ τα μαθήματα για την απόκτηση του πτυχίου Νομικής στο ΕΚΠΑ είναι 41, για το παράρτημα του Keele αρκούν 27 «μαθήματα» για το πτυχίο.

Στην περίπτωση των «μη-κρατικών πανεπιστημίων» προωθείται και πάλι η νεοφιλελεύθερη κοινωνική συμμαχία: Δεν είναι μόνο οι έμποροι πτυχίων που ωφελούνται, είναι και οι πελάτες τους, που θα αποκτήσουν πτυχία γιατρών, νομικών, κλπ., ίσως μάλιστα με λιγότερα χρήματα συγκριτικά με μια ανάλογη Σχολή του εξωτερικού, και πάντως με λιγότερα προσόντα και λιγότερο κόπο. Σύμφωνα μάλιστα με το καταστατικό δόγμα του νεοφιλελευθερισμού, σε τελική ανάλυση η αγορά είναι που θα κρίνει ποιοι από τους αποφοίτους, π.χ., των νομικών σχολών, θα επιβιώσουν και πολύ περισσότερο θα διακριθούν στην αγορά εργασίας. Και οι γόνοι των ιδιοκτητών μεγάλων δικηγορικών επιχειρήσεων ή γραφείων, όπως και των επενδυτών στον χώρο των ιδιωτικών κλινικών και νοσοκομείων, οφείλουν να έχουν ένα πτυχίο νομικής ή ιατρικής σχολής για να συνεχίσουν την οικογενειακή «αριστεία».

* Η ταξική συμμαχία που οικοδομεί ο κυβερνητικός αυταρχικός νεοφιλελευθερισμός διαχέεται και στον χώρο της Άκρας Δεξιάς. Η συνδετική ύλη των δύο χώρων είναι η ξενοφοβία και ο ρατσισμός που χαρακτηρίζουν ακόμα και τα τμήματα εκείνα της νεοφιλελεύθερης ταξικής συμμαχίας που αυτοχαρακτηρίζονται ως «φιλελεύθεροι/ες». Η «τροπολογία Πλεύρη», που ψηφίστηκε στις 11/7/25 αναστέλλει το δικαίωμα αίτησης ασύλου για τρεις μήνες για άτομα που φθάνουν από την Αφρική μέσω της Λιβύης, ουσιαστικά καταργώντας το μεταπολεμικό διεθνές νομικό πλαίσιο (Σύμβαση της Γενεύης του 1951, Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, κλπ.). Δεν πρόκειται για μεμονωμένο μέτρο, αλλά μέρος ενός ευρύτερου αυταρχικού-ρατσιστικού σχεδίου δράσης, που ευθυγραμμίζει την ελληνική κυβέρνηση με το διεθνές ακροδεξιό τόξο των Όρμπαν, Μελόνι, Τραμπ, κλπ. Ο νόμος χρησιμοποιεί μια ρητορική «υβριδικού πολέμου» και «εισβολής» για να παρουσιάσει τους μετανάστες ως στρατηγική απειλή, δικαιολογώντας έτσι την αποδόμηση των νομικών κανόνων που οι αυτοαποκαλούμενες «δημοκρατικές χώρες» είχαν συνομολογήσει στο παρελθόν. Συνοδεύεται από απάνθρωπα μέτρα μεταφοράς και εγκλεισμού των αιτούντων άσυλο 6 και μια στοχευμένη προπαγάνδα που δαιμονοποιεί τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, ενώ δυσφημίζει και στοχοποιεί τις πρακτικές και δομές αλληλεγγύης, υπό το πρόσχημα μιας συνεχούς κατάστασης έκτακτης ανάγκης. 7

Πρόκειται για το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούν να ανθίζουν συνθήκες διαβίωσης και εργασιακές πρακτικές τύπου Μανωλάδας, όπου «χιλιάδες ζουν σε παραπήγματα και καταυλισμούς από νάιλον, στοιβαγμένοι, χωρίς πρόσβαση σε πόσιμο νερό, χωρίς χώρους υγιεινής. Κοιμούνται κατά δεκάδες σε λίγα τετραγωνικά μέτρα με σωρούς σκουπιδιών δίπλα τους σε συνθήκες υγειονομικής βόμβας», 8 προς όφελος φυσικά των αντίστοιχων εργοδοτών. Δίπλα σε αυτούς που ωφελούνται άμεσα από τις ρατσιστικές πολιτικές απέναντι στους πρόσφυγες και μετανάστες στρατεύονται και κάποια τμήματα από τα δυσαρεστημένα ή πτωχευμένα στρώματα, που αισθάνονται να ανέρχονται κοινωνικά-πολιτισμικά, επιδεικνύοντας την εθνική και φυλετική τους «ανωτερότητα» απέναντι στους αλλοδαπούς. Ο «ξένος» και ιδίως ο μουσουλμάνος, που εξισώνεται με τον «ισλαμιστή», γίνεται ο νέος αποδιοπομπαίος τράγος, απέναντι στον οποίον ο «νοικοκύρης» πρέπει να διαφυλάξει την καθαρότητα του πάτριου εδάφους και της φυλής.

3. Η κοινωνική πλειοψηφία, οι εργατικοί αγώνες και η Παλαιστίνη

Η ταξική συμμαχία που σφυρηλατεί ο αυταρχικός νεοφιλελευθερισμός δεν είναι πλειοψηφική στην ελληνική κοινωνία, όπως άλλωστε δεν ήταν πλειοψηφικό το μπλοκ των «μενουμευρώπηδων» δέκα χρόνια πριν, στο Δημοψήφισμα του 2015. Η φθίνουσα αποδοχή της κυβέρνησης, άλλωστε, αυτό ακριβώς πιστοποιεί. Όμως κανένα κόμμα της αντιπολίτευσης από αυτά που διακυβέρνησαν δεν έθιξε τη νεοφιλελεύθερη ταξική συμμαχία. Πίσω από τη «συμπεριληπτική ανάπτυξη», την «παραγωγική ανασυγκρότηση», την «εθνική πυξίδα» και τους διάφορους «νέους πατριωτισμούς» των κομμάτων της σημερινής αντιπολίτευσης, τα συμφέροντα της ταξικής συμμαχίας του νεοφιλελευθερισμού παρέμειναν ανέπαφα.

Έτσι ούτε από τα κομμάτια του πάλαι ποτέ ενιαίου ΣΥΡΙΖΑ, ούτε από το ΠΑΣΟΚ μπόρεσε να αναδυθεί κάποιος νέος «σωτήρας», που να είναι σε θέση να ισχυριστεί με πειστικότητα ότι θα «βγάλει τη χώρα από το αδιέξοδο». Από τη μια έχουμε εκείνους που ομνύουν ακόμα στα επιτεύγματα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ (που «έβγαλε τη χώρα από τα μνημόνια»!) και από την άλλη βομβαρδιζόμαστε από παραδοξολογίες όπως ότι «ο καπιταλισμός πέθανε» (Βαρουφάκης), 9 ανάλογες με εκείνες που άνθιζαν τον 19ο αιώνα, όπως η περίφημη «χρηματιστική φεουδαρχία» (féodalité financière) του Alphonse Toussenel (1803-1885)· ή ότι όλα θα λυθούν στα δικαστήρια, δηλαδή θα έρθει η ελευθερία και η δημοκρατία όταν «όλοι οι διεφθαρμένοι πολιτικοί θα πάνε […] στη φυλακή» (Κωνσταντοπούλου). 10

Σε αυτό το κλίμα, σε μια διαρκώς διευρυνόμενη μερίδα εργαζομένων βαθαίνει η συνειδητοποίηση ότι η βελτίωση των όρων ζωής εδώ και τώρα δεν μπορεί να είναι παρά αποτέλεσμα της δικής τους δράσης και των δικών τους αγώνων, ή, για να πούμε το ίδιο σε στρατηγικό επίπεδο, «η χειραφέτηση της εργατικής τάξης πρέπει να κατακτηθεί από την ίδια την εργατική τάξη» (Μαρξ). 11

Στο διάστημα από την έκδοση του προηγούμενου τεύχους του περιοδικού μας καταγράψαμε περισσότερες από εκατό απεργιακές και άλλες κινητοποιήσεις συνδικάτων, εργοστασιακών σωματείων, τοπικών φορέων κλπ., με κυριότερες εκείνες των ναυτεργατών, των οικοδόμων, των εργαζόμενων στις ταχυμεταφορές, στον κλάδο τροφίμων και ποτών, στην υγεία, στην εκπαίδευση και στις τράπεζες, όπως επίσης τις κινητοποιήσεις ενάντια στην εργοδοτική ασυδοσία που πληρώνεται με αίμα, στα αλλεπάλληλα «εργατικά ατυχήματα», όπως στο εργοτάξιο του Ελληνικού. Και βεβαίως τις μεγάλες κινητοποιήσεις ενάντια στις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για την «πειθάρχηση» δημοσίων υπαλλήλων και φοιτητών και για τον εργασιακό μεσαίωνα του 13ωρου, με το μεγάλο συλλαλητήριο στις 6/9/25 στη Θεσσαλονίκη, ενόψει της πανελλαδικής απεργίας της 1/10/25. Αξιοσημείωτη στο πλαίσιο των γενικότερων αντιστάσεων στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές ήταν η απόφαση της πλειοψηφίας του Δήμου Καισαριανής να μην εφεσιβάλει δικαστική απόφαση που μετέτρεπε τις συμβάσεις εργαζομένων καθαριότητας σε αορίστου χρόνου, αγνοώντας έτσι ο Δήμος τον «νόμο Βορίδη» που τον υποχρέωνε να πράξει το αντίθετο. Παρά την κλήση σε απολογία του Δημάρχου Καισαριανής και 20 μελών του Δημοτικού Συμβουλίου, συσπειρώνεται ήδη γύρω από τον Δήμο Καισαριανής ένας σημαντικός αριθμός δημοτικών συμβουλίων (Τυρνάβου, Ικαρίας, Πάτρας, Πετρούπολης, Χαϊδαρίου, Ηρακλείου, Αχαρνών-Αστερουσίων, Ζωγράφου, Αθηναίων), γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει τον «νόμο Βορίδη» σε αχρηστία.

Όμως, τους αγώνες ενάντια στις νεοφιλελεύθερες στρατηγικές επικαθορίζει και ως ένα βαθμό ενοποιεί μια επιπλέον δυναμική τάση που αναδείχθηκε τους τελευταίους μήνες, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά διεθνώς: τα κινήματα αλληλεγγύης προς τον παλαιστινιακό λαό.

Ο πόλεμος στη Γάζα έχει αποκτήσει πλέον κοσμοϊστορική σημασία. Η ηρωική ένοπλη αντίσταση των Παλαιστινίων τα δύο τελευταία χρόνια (Οκτώβριος 2023 – Οκτώβριος 2025) που συνεχίζεται, 12 έχει μετασχηματίσει εκ βάθρων το «παλαιστινιακό ζήτημα».

Για πρώτη φορά από το 1948 που ιδρύθηκε, το Ισραήλ έχει χάσει τον πιο βασικό ίσως ιδεολογικό του πυλώνα, αυτόν του «θύματος» που δικαιούται να απαιτεί (συνεχώς περισσότερη) «ύπαρξη». Η κατηγορία ότι όποιος/α υποστηρίζει το δικαίωμα των Παλαιστινίων στην αυτοδιάθεση υποπίπτει σε «αντισημιτισμό», αυτήν ακριβώς την «κατάσταση θύματος» των Εβραίων και κατ’ επέκταση του Ισραήλ επιχειρούσε να συντηρήσει. Όμως πλέον το Ισραήλ είναι και θα είναι καταφανέστατα ο θύτης. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, τη Διεθνή Αμνηστία, ακόμα και το B΄Tselem (Ισραηλινό Κέντρο Πληροφοριών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στα Κατεχόμενα Εδάφη), διαπράττει γενοκτονία στη Γάζα. Η Γάζα έχει δεχθεί περίπου 18.000 τόνους εκρηκτικών, όταν η Δρέσδη κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δέχθηκε 5.000 τόνους. Στοχευμένα, ο ισραηλινός στρατός έχει καταστρέψει τα νοσοκομεία και τα σχολεία της Λωρίδας και μέχρι τις 5/8/25 είχε δολοφονήσει 186 εργαζόμενους σε μέσα ενημέρωσης σύμφωνα με τη CPJ, τη διεθνή Επιτροπή Προστασίας Δημοσιογράφων (217 σύμφωνα με την κυβέρνηση της Γάζας), περισσότερους από όσους σκοτώθηκαν και στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους μαζί. Πέντε επιπλέον δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν στις 25/8/25. 13 Στις 9/9/25 το Ισραήλ αποπειράθηκε να δολοφονήσει στο Κατάρ εκείνα τα ηγετικά στελέχη της Χαμάς, με τα οποία υποτίθεται ότι διαπραγματευόταν για την παύση των εχθροπραξιών στη Γάζα.

Το Ισραήλ δρα ανεξέλεγκτα, με μια αίσθηση ατιμωρησίας για ό,τι πράττει, καταπατώντας κάθε έννοια δικαίου του πολέμου, διότι έχει την αδιαπραγμάτευτη στήριξη (και συνενοχή) των χωρών της Δύσης (ΗΠΑ, ΕΕ, ΗΒ, κλπ.), που συνεχίζουν τις κάθε είδους συναλλαγές μαζί του, προμηθεύοντάς το με όπλα, πληροφορίες και κάθε τι άλλο απαραίτητο.

Όμως, για πρώτη φορά από το 1948 το αίτημα «Λευτεριά στην Παλαιστίνη» έχει γίνει όχι απλώς συνείδηση, αλλά σύνθημα δράσης και αλληλεγγύης για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού σε όλες τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, ουσιαστικά τροφοδοτούμενο από τους αγώνες κατά του καπιταλισμού και της κρατικής καταστολής και ταυτόχρονα τροφοδοτώντας τους. Τεράστιες διαδηλώσεις καταδίκης της γενοκτονίας στη Γάζα συνεχίζουν να γίνονται σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου. Σε συναυλίες και άλλες καλλιτεχνικές παραστάσεις, σε αθλητικούς αγώνες, σε επίσημους εορτασμούς σε όλες τις Ηπείρους κυμάτισε η παλαιστινιακή σημαία και ήχησε το σύνθημα «Λευτεριά στην Παλαιστίνη!». Εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, συνδικάτα, σύλλογοι, σωματεία εκπαιδευτικών, υγειονομικών και άλλων εργαζομένων εξέδωσαν σε όλη την Ευρώπη ψηφίσματα απαιτώντας να σταματήσει η γενοκτονία. Στην Ελλάδα σημαντική ήταν η πανελλαδική δράση στις 10/8, καθώς και οι δράσεις των συνδικάτων, όπως των ναυτεργατών στις προβλήτες 2 και 3 του Πειραιά στις 14/7 και 16/7/25 για να μπλοκάρουν τη μεταφορά πολεμικού υλικού στο Ισραήλ. 14

Αυτά ακριβώς τα κινήματα αλληλεγγύης ώθησαν τα αστικά κράτη να αποκαλύψουν το πραγματικό περιεχόμενο της αστικής δημοκρατίας. Οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς την Παλαιστίνη τέθηκαν υπό διωγμό και απέναντι στο διογκούμενο κύμα δυσφορίας δόθηκε ως «καρότο» η υπόσχεση διπλωματικής αναγνώρισης του κράτους της Παλαιστίνης. Σάμπως να έπαιξε κάποιο σημαντικό ρόλο στα όσα έγιναν τη διετία 2023-25 το γεγονός ότι πριν από το 2023 εννέα χώρες της ΕΕ αναγνώριζαν ήδη το κράτος της Παλαιστίνης (όπως άλλωστε η Ρωσία και η Κίνα), ενώ άλλες τρεις (Ισπανία, Ιρλανδία και Σλοβενία) το αναγνώρισαν το 2024. 15 Μάλιστα, στη Βρετανία, που μαζί με τη Γαλλία έχει δηλώσει την πρόθεση να αναγνωρίσει την Παλαιστίνη εντός του Σεπτεμβρίου 2025, οι διώξεις αλληλέγγυων προς την Παλαιστίνη διαδηλωτών έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο.

Στη Βρετανία, λοιπόν, και ιδίως στο Λονδίνο, οι διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης έχουν προσελκύσει τεράστια πλήθη (π.χ. 300.000 τον Νοέμβριο του 2023), περιλαμβάνοντας στη συνθηματολογία τους ευρύτερα αντιφασιστικά ή και αντικαπιταλιστικά συνθήματα. Ακροδεξιές αντίπαλες κινητοποιήσεις συγκέντρωσαν μικρότερα πλήθη (π.χ. 150.000 τον Σεπτέμβριο του 2025). Τον Ιούλιο του 2025 η αγγλική κυβέρνηση έθεσε εκτός νόμου την οργάνωση Palestine Action βάσει του νόμου περί τρομοκρατίας του 2000. Εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. η Διεθνής Αμνηστία) καταδίκασαν την απαγόρευση ως μέτρο που καταστέλλει την ελευθερία του λόγου και την ειρηνική συνάθροιση. Έκτοτε, λαμβάνουν χώρα μεγάλες διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης, ιδίως στο Λονδίνο, που γίνονται αντικείμενο άγριας καταστολής: Στις 9 Αυγούστου πραγματοποιήθηκαν πάνω από 500 συλλήψεις, με σχεδόν τους μισούς να είναι ηλικίας 60 ετών και άνω, συμπεριλαμβανομένων 15 ατόμων ηλικίας 80 ετών και άνω. Πολλοί κατηγορήθηκαν για υποστήριξη της Palestine Action, ένα αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση έως 14 ετών. Ανάμεσά τους ήταν και ο 75χρονος Sir Jonathon Porritt, στο παρελθόν σύμβουλος του βασιλιά Καρόλου, όταν ήταν πρίγκιπας της Ουαλίας. Στις 6 Σεπτεμβρίου σε διαδήλωση στο Λονδίνο έγιναν 890 συλλήψεις καθώς οι συμμετέχοντες κρατούσαν πλακάτ με το σύνθημα «Είμαι κατά της γενοκτονίας, υποστηρίζω την Palestine Action», με αποτέλεσμα να συλληφθούν βάσει του νόμου περί τρομοκρατίας. Μια 79χρονη γυναίκα από το Dorset συνελήφθη επειδή κρατούσε ένα πλακάτ με τη φράση «Ο νόμος είναι γελοίος». Ο Mike Higgins, 62 ετών, τυφλός χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου, συνελήφθη πολλές φορές. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της αστυνομίας από τον Αύγουστο, 197 συλλήψεις αφορούσαν άτομα ηλικίας 70 ετών και άνω και 15 συλλήψεις άτομα ηλικίας 80 ετών και άνω.

Την κυβέρνηση του «σοσιαλιστή» Στάρμερ συναγωνίζεται πάντως επαξίως η διοίκηση του ακροδεξιού Τραμπ. Ένα παράδειγμα είναι αρκετό: Στις 12/9/25 το πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνια, ακολουθώντας κυβερνητικές εντολές, έστειλε στο Υπουργείο Παιδείας τα ονόματα 160 καθηγητών, που ελέγχονται για «αντισημιτισμό». Ανάμεσά τους είναι και η διακεκριμένη Εβραία καθηγήτρια Τζούντιθ Μπάτλερ! 16

Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, ο συσχετισμός δυνάμεων είναι τέτοιος που η κυβέρνηση αδυνατεί να επιβάλει ανάλογα μέτρα απέναντι στις κινητοποιήσεις αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη. Περιορίστηκε στην «προστασία» (με δακρυγόνα και ξύλο προς τους διαδηλωτές) προς τους Ισραηλινούς, στρατιωτικούς και άλλους, που έρχονται οργανωμένα για διακοπές στην Ελλάδα και στην «επιτήρηση» του κρατικού μηχανισμού για να μην υπάρξει οποιαδήποτε απόκλιση από την φιλο-ισραηλινή στάση της κυβέρνησης, όπως π.χ. οι διοικητικές και ποινικές διαδικασίες για ενημερωτική ανάρτηση της ελληνικής Πρεσβείας Λουξεμβούργου σχετικά με τις κινητοποιήσεις για την Παλαιστίνη στις 10/8/25. 17 Και η συμπαγής φιλοκυβερνητική μειοψηφία που υποστηρίζει με σθένος το Ισραήλ δεν επιχείρησε ούτε μία αντισυγκέντρωση. Στην Ισπανία τα πράγματα εξελίσσονται ακόμα καλύτερα: Στις 14/9/25 ακυρώθηκε ο τελικός αγώνας ποδηλασίας Vuelta a España στη Μαδρίτη λόγω των μαζικών διαδηλώσεων υπέρ της Παλαιστίνης που είχαν ως στόχο τη συμμετοχή της ομάδας Israel-Premier Tech. Οι διαδηλωτές, πάνω από 100.000 άτομα, κατέστρεψαν τα φράγματα ασφαλείας, κατέλαβαν τη διαδρομή του αγώνα και συγκρούστηκαν με την αστυνομία, αναγκάζοντας τους διοργανωτές να ακυρώσουν τον τελικό αγώνα και την τελετή απονομής των μεταλλίων. Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέντρο Σάντσεζ εξέφρασε τον θαυμασμό του για τους διαδηλωτές, δηλώνοντας ότι η Ισπανία «λάμπει ως παράδειγμα στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Αργότερα ζήτησε να αποκλειστεί το Ισραήλ από διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις. Η δυναμική ενός κινήματος μπορεί να υποχρεώνει την πολιτική ηγεσία σε αναδίπλωση.

4. Χαλάρωση των δεσμών αντιπροσώπευσης

Η ανάλυση που προηγήθηκε δείχνει ότι η κυβέρνηση δεν στερείται ικανών κοινωνικών στηριγμάτων, δηλαδή δεν είναι τόσο αδύναμη για να πέσει από μόνη της. Και οι πραγματικοί αντίπαλοι των ταξικών συμφερόντων που εκφράζει η κυβέρνηση (το εργατικό-λαϊκό κίνημα και η κομμουνιστική-αντικαπιταλιστική Αριστερά) δεν είναι τόσο ισχυροί για να τη ρίξουν. Αλλά ούτε και οι υποτιθέμενοι αντίπαλοί της (τα κεντροαριστερά κόμματα) έχουν την ισχύ να την αντικαταστήσουν. Διότι μια τεράστια μερίδα των τάξεων που υπόκεινται στην καπιταλιστική εξουσία και εκμετάλλευση αντιλαμβάνεται ότι η διαχείριση του καπιταλιστικού κράτους στο δοσμένο θεσμικό-νομικό πλαίσιο δεν μπορεί να αλλάξει ουσιαστικά την κατάσταση των εργαζομένων.

Έτσι, η χαλάρωση των δεσμών πολιτικής αντιπροσώπευσης που σήμερα διαπιστώνεται θα μπορέσει να μετασχηματιστεί σε πραγματική κρίση αντιπροσώπευσης και σε επαναστατική κρίση στην προοπτική της κοινωνικής ανατροπής, μόνο με την ένταση και κορύφωση των εργατικών και λαϊκών αγώνων. Το κατά πόσο οι αριστερές και αντικαπιταλιστικές δυνάμεις είναι ικανές να μετασχηματίσουν τη σημερινή κρίση νομιμοποίησης της πολιτικής εξουσίας σε ανοιχτή κρίση πολιτικής εκπροσώπησης και σε ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών είναι κάτι που μένει να αποδειχτεί στο επόμενο διάστημα.